17ندارد و يا اين‌كه هم مكلف به اصول دين است و هم مكلف به فروع دين؟ ميان فقها اختلاف است و در اين زمينه نظر واحدى وجود ندارد، ولى در هر صورت، همۀ آنان متفق‌ا ند كه نيابت از كافر جايز نيست و اگر انجام شود، صحيح نبوده و باطل است و در نتيجه مجزى از منوب‌عنه نمى‌باشد؛ حال اين نيابت از كافر، چه به صورت تبرّعى‌مجانى باشد و چه استيجارى. هم‌چنين، چه براى كافرِ زندۀ معذور نيابت كند و چه براى كافرى كه مرده است. 1
علامۀ حلّى دو دليل براى اين مطلب آورده است: يك، دليل نقلى و دو، دليل عقلى.
دليل نقلى: آيه:
مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَ لَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَى مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيم.
2
«براى پيامبر و مؤمنان، شايسته نيست كه براى مشركان از خداوند طلب آمرزش كنند، هر چند از نزديكانشان باشند، آن هم پس از آنكه بر آنها روشن شد كه اين گروه، اهل دوزخ‌ا ند.»
وجه دلالت اين آيه بر مانحن فيه اين است كه مشركان و كافران آن قدر از حق و حقيقت دورند كه جز خلود در آتش جهنم، صلاحيت و لياقت ديگرى ندارند. در تفسير اطيب البيان آمده است: «اين حكم اختصاص به خصوص استغفار ندارد، بلكه شامل جميع دعوات خيريه مى‌شود كه هيچ‌گونه دعاى خيرى در حق آنها نكنيد و اختصاص به خصوص مشرك هم ندارد، بلكه مطلق غير مؤمن از كافر و منافق و معاند و ارباب ضلال مى شود.» 3
به نظر مفسران قرآن، همان‌گونه كه مؤمنان از طلب استغفار و بخشش براى كافران منع شده‌ا ند، براى انجام اعمال عبادى آنان نيز منع گرديده‌ا ند. 4
دليل عقلى:
پاداش و ثواب حج در روز قيامت مقارن با تعظيم و اجلال است و اين فضيلت در حق كافر ممتنع است؛ زيرا كافر در روز قيامت مستحق عذاب، خوارى و استخفاف مى‌باشد. بنا بر اين، هنگامى‌كه