36
شرط سوم: هجرت از خدا به خلق (سفر سوم)
شرط سوم در سفر حج كه موجب تكميل مقامات عرفانى آن مى‌شود، سفر از مرحلۀ دوم به مرحلۀ سوم است. وقتى در مرحلۀ دوم به كمالات لايق خود نايل آمد، بايد زحمت حركت از آن مرحله را به خود بدهد تا ره‌آورد خود را به زمين‌گيران عالم برساند و فيض‌هاى الهى را بر آن‌ها بتاباند تا آن‌ها نيز قدرت حركت پيدا كرده، به سوى يار سفر كنند.
چون به بستانى رسى زيبا و خوش
بعد از آن دامان خلقان گير و كش
اين مرحله قيام و انذار است كه:
«يَا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ، قُمْ فَأَنْذِرْ، وَ رَبَّكَ فَكَبِّرْ» . 20
«اى ردا به سر كشيده، برخيز و بترسان و پروردگارت را به بزرگى ياد كن.»
مرحلۀ معراج پيامبر (ص) دربردارندۀ همۀ مراحل اسفار اربعه است:
- مرحلۀ اوّل، از مكه به مسجد الاقصى و از آن‌جا به آسمان ها و ملكوت عالم است.
- مرحلۀ دوم، ديدن آيات كبراى الهى و تكامل حاصله از آن مى‌باشد.
- مرحلۀ سوم، برگشت به سوى زمين به امر الهى است.
- و مرحلۀ چهارم، دستگيرى از مردم و حركت دادن آن‌ها به سوى آيات الهى است.
«سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ» . 21
«پاك پروردگارى كه بنده‌اش را شبانه سير داد، از مسجدالحرام به سوى مسجد الاقصايى كه پيرامونش را بركت داديم، تا از آياتمان به او نشان دهيم. يقيناً فقط خدا بسيار شنوا و بيناست.»
اين سير به قدرى ادامه مى‌يابد كه جبرئيل از ادامۀ راه مى‌ماند و پيامبر به تنهايى تا سدرۀ منتهى ادامه مى‌دهد. ولى در آن‌جا نمى‌ماند و به امر الهى رو به خلق الهى مى‌آورد تا نتيجۀ سفر خود را در اختيار آنان قرار دهد و هركس به قدر توان و تلاش و توفيق خود از ره‌آورد اين سفر توشه‌اى برگيرد.
در اين مرحله از سفر، سالك به قدرى وسعت و عظمت يافته است كه نه تنها از خود و خداى خود غافل نيست بلكه به مخلوقات الهى نيز اشراف دارد. از اين رو در هنگام نماز نه تنها نمازش او را از خلق غافل نمى‌كند بلكه نماز او را به معراج برده و بر نظام هستى مشرِف ساخته و در حين نماز مى‌تواند از صدها و هزاران كس دستگيرى كند.
اگر انگشتر خود را در هنگام نماز به سائلى زكات مى‌دهد، بدين جهت است؛ از اين رو وقتى در نماز تير از پايش بيرون مى‌كشند، آيه‌اى در شأن او نازل نمى‌شود ولى وقتى در نماز انگشترى را زكات مى‌دهد آيه مى‌آيد كه:
( إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ ) .22