17
إِنَّ اللهَ وَ مَلائِكَتَهُ يصَلُّونَ عَلَي النَّبِي يا أَيهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً.39
خداوند و فرشتگانش برپيامبر صلوات مى‌فرستند؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، بر او صلوات بفرستيد و سلام كنيد سلامى نيكو.
«صلوات» ، اگرچه به معناى رحمت است ولى در اينجا مراد توجه به اظهار شرافت و رفعت مقام پيامبر است. لذا گفته‌اند: بزرگداشت و خلعتى كه خداوند در اين آيه به پيامبر ارزانى داشته، برتر از بزرگداشت آدم به سجدۀ فرشتگان است و «صلوات» به معناى تعظيم و بزرگداشت آمده است كه «صلوات» مردم بر پيامبر بدين معنا است؛ بارخدايا! حضرت محمد (ص) را در دنيا بزرگ بدار به اين كه ياد و نامش را بلند گردان و دعوتش را پيروز فرما! دينش را پايدار نما! و در آخرت شفيع امتش گردان و اجر و ثوابش را دو چندان كن.40
تفسير اين آيه را، در حديثى، از امام صادق (ع) پرسيدند، كه اينگونه آمده است:
«سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللهِ (ع) عَنْ قَوْلِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ
إِنَّ اللهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ. . .
فَقَالَ الصَّلاَةُ مِنَ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ رَحْمَةٌ وَ مِنَ الْمَلاَئِكَةِ تَزْكِيَةٌ وَ مِنَ النَّاسِ دُعَاءٌ» . 41
از امام صادق (ع) در مورد آيۀ إِنَّ اللهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ. . . پرسيدم، فرمود: صلوات از جانب خداوند رحمت است و از جانب فرشتگان، به پاكى يادكردن و ستودن است و از جانب مردم، دعا و در خواست مى‌باشد.
فايدۀ صلوات از آنِ كيست؟
آيا فايده و ثمرۀ صلوات ما بر «محمد و آل او (ص)» عايد ما نيز مى‌شود يا تنها به آن بزرگواران مى‌رسد؟ محققان از حكما چنين گفته‌اند:
از آن جهت كه آنان حالت منتظره‌اى ندارند وسعۀ وجوديشان درحدّ كمال است، پس ثواب صلوات عايد به گوينده است كه بدين وسيله كسب مى‌كند. ليكن نزد اهل تحقيق حق اين است كه ثواب آن، هم عايد آن بزرگواران است هم عايد به ما مى‌شود.42
ذكر صلوات دستور خداوند است؛ چون خدا و فرشتگان درود مى‌فرستند، مؤمنان نيز فرمان يافته‌اند كه صلوات بفرستند. معلوم مى‌شود كه صلوات ما بر آن بزرگواران، تقاضاى قسمى از رفعت مقام و گونه‌اى از درجات عالى براى آنان است و همانطوركه صلوات حق برآنان نزول رحمت بر ايشان است، صلوات ما نيز دعا و درخواست نزول رحمت حق برآن‌ها است و به گونه‌اى، صلوات ما همراه با صلوات حق و فرشتگان، نوعى هماهنگى ميان «عالم امر» و عالم قدس و قدسيان با عالم ملك است و از جهت ديگر اين‌كه ثواب عايد ما مى‌شود؛ چون اطاعت امر خدا و نوعى فرمانبردارى حق است، ثواب اطاعت دارد و براى ما ترفيع مقام است و چون ذكر بزرگ است بابى در وسايل الشيعه بدين عنوان آمده است
«بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّلاَةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِي أَثْنَاءِ الطَّوَافِ وَ السَّعْي. . .» .
و در آن باب اين حديث آمده است.
«قُلْتُ لأَبِي عَبْدِ اللهِ (ع) دَخَلْتُ الطَّوَافَ فَلَمْ يُفْتَحْ لِي شَيْءٌ مِنَ الدُّعَاءِ إِلاَّ الصَّلاَة عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَعَيْتُ فَكَانَ ذَلِكَ فَقَالَ مَا أُعْطِيَ أَحَدٌ مِمَّنْ سَأَلَ أَفْضَلَ مِمَّا أُعْطِيت» . 43
به امام صادق (ع) عرض كردم: وارد طواف شدم و دعايى جز صلوات برمحمد و آلش يادم نيامد. حضرت هنگام سعى فرمود: به دعا و درخواست كسى، چيزى برتر و بيشتر از آن چه به تو رسيده است، نداده‌اند.
پس ذكر صلوات در سعى و طواف، نه تنها با بقيۀ اذكار برابرى مى‌كند بلكه افضل اذكار است و در سرّ آن گفته‌اند: