41غفران نمايد.
به هر حال، اين دعاها هر چند در فرازهايى تنزيه و تقديس حقّ‌اند، در مواردى هم، سير در احوال گذشته و تاريخ ما است و گاهى نگاه به كمبودها و نواقص و اولويت‌هاى زندگى ما دارد و گاهى نگرشى است به آينده، در افق عالَم ماوراى حس؛ . . . رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ.
دعاى ركن حجر الأسود
طواف واجب و مستحب، بايد از مقابل حجر الأسود آغاز شود، بعد از نيت تكبير (اللّٰه‌اكبر) بگويد، چنانكه امام صادق عليه السلام مى‌فرمايد: وقتى روبه‌روى «حَجَر» رسيدى، اللّٰه اكبر بگو و بر محمد و آلش درود فرست. راوى مى‌گويد: خود شنيدم آنگاه‌كه امام به حجر رسيد فرمود: «اللّٰهُ أَكْبَرُ وَ السَّلاٰمُ عَلىٰ رَسُولِ اللّٰهِ» . 1در حديث ديگرى، راز تكبير گفتن در مقابل حجرالأسود چنين بيان شده است:
آنگاه كه آدم به حَجَر رسيد و به اين گوشۀ خانه نگاه كرد، خدا را تكبير (اللّٰه‌اكبر) ، تحميد (الحمدللّٰهِ) و تهليل (لاَ إِلٰهَ إِلاِّ اللّٰه) گفت و بدين جهت سنت شد كه تكبير بگويند. 2اين سنتى است كه از زمان آدم تا دين خاتم استمرار يافته است. گذشته از اين، مگر نه اين است كه فرموده‌اند طواف برگِرد خانه نماز است. 3و فرموده‌اند: « فَإِنَّ مِفْتَاحَ الصَّلاَةِ التَّكْبِيرُ» ؛ 4«به راستى سر آغاز و كليد نماز تكبير است» . پس طواف هم، چون مانند نماز است، شايسته است با تكبير آغاز شود.
نكتۀ ديگر در گفتن تكبير، شايد اين باشد كه گر چه در همۀ عبادات - زبانى و عملى - ذكر خدا اصل و اساس محسوب مى‌شود و تكبير و تهليل و تمجيد حق، مورد تأكيد قرار گرفته، ليكن در آغاز عبادات مهم؛ از جمله طواف، با گفتن تكبير، اعتراف مى‌كند: خدا بزرگتر از آن است كه توصيف شود؛ «اللّٰه أكبر: اللّٰه أكبر مِنْ أن يُوصف» 5و هر چه از اوصاف در مورد او بر شمرده است، خداوند برتر و بزرگتر از آن‌ها است؛ چون بشر هر چند تقديس و تنزيه بگويد باز هم نمى‌تواند رنگ محدود بشرى را از تصوير آن اوصاف پاك كند؛ اگر چه نهايت دقت در تجريد آن صفات را از معنى بشرى داشته باشد، و بايد بگويد كه در وصف نگنجد.