42از جمله مكانهاى مقدس و داراى فضيلت مكّه، مدينه، كوفه و بيت‌المقدس است. به همين مناسبت دانشمندان اسلامى در فضيلت مكّه و مدينه بحث كرده‌اند و اينكه مكّه بر مدينه برترى دارد يا مدينه بر مكّه؟
بعضى از علماى اهل سنّت، با شمردن فضايل شهر مدينه، آن را از مكّه برتر دانسته‌اند. سمهودى در اين زمينه مى‌نويسد:
«بر فضيلت و برترى مكانى كه اعضاى شريف پيامبر را در خود دارد، حتىّ بر كعبه، اجماع قائم شده است؛ چنانكه علما اجماع دارند كه مكّه و مدينه برتر از ساير بلاد است و در اينكه كدام بر ديگرى فضيلت دارد، ميانشان اختلاف است. عمربن خطاب و فرزندش عبداللّٰه و مالك‌بن انس و بيشتر اهل مدينه، اين شهر را برتر از مكّه مى‌دانند. حتىّ برخى بقعۀ شريف پيامبر را برتر از عرش دانسته‌اند.» 1امّا بيشتر دانشمندان اهل سنّت و همۀ علماى شيعه، على‌رغم فضايل فراوانى كه براى مدينه شمرده‌اند، مكّه را برتر از مدينه دانسته‌اند. شهيد اوّل مى‌گويد: «مكّه برترين مكان روى زمين‌است، غير از قبر پيامبرخدا صلى الله عليه و آله» . 2يكى از دانشمندان، قبور ائمّه را نيز مانند قبر پيامبر خدا استثنا مى‌كند ولى تصريح مى‌كند شهرهايى كه اين مراقد شريف در آنهاست، برتر از مكّه نيستند، بلكه مكّه از آنها برتر است، حتّى از مدينه. 3شهيد اين نظريه را به علماى شيعه نسبت مى‌دهد و مى‌نويسد: «عقيدۀ اصحاب آن است كه مكّه شريف‌ترين و برترين قطعۀ روى زمين است.» 4هدف از نگارش اين مقالۀ فشرده و كوتاه، برشمردن فضايل اين دو شهر مقدّس است كه در روايات و آثار به‌جاى مانده از فقيهان به چشم مى‌خورد تا زائران اين دو شهر با معرفت بيشتر قدم در اين سرزمين مقدس بگذارند و قدر و منزلت حضور خود در اين اماكن را بيش از پيش بدانند و از فرصت ارزشمندى كه پيش مى‌آيد، بهرۀ كافى ببرند.
اگر مسافر سرزمين حجاز بداند كه قدم در سرزمين مقدّسى نهاده و آن برتر از همۀ شهرها و سرزمين‌هاست، وقت گرانبهاى خود را صرف اعمالى نخواهد كرد كه در شهر و ديار خود نيز مى‌تواند به انجام آنها مبادرت ورزد، بلكه خواهد كوشيد كه با حضور در اماكن مقدس و انجام اعمال عبادى، از خوان نعمتِ گستردۀ الهى بهرۀ بيشترى ببرد و با دستى پر به وطن بازگردد.