82فدك حق ويژۀ پيامبر صلى الله عليه و آله بود؛ زيرا كسى بر سر آن نتاخته بود. 1ابن اسحاق مى‌گويد: چون پيامبر صلى الله عليه و آله از كار خيبر بپرداخت، خدا ترس را در دل مردم فدك انداخت؛ زيرا شنيدند كه بر سر مردم خيبر چه آمده است! تا كسى رانزد پيامبر صلى الله عليه و آله فرستادند و نيمى از فدك را به پيامبر بخشيدند و با او صلح كردند، و نمايندگان آنها اين پيام را در در خيبر يا در راه يا در مدينه پس از بازگشت پيامبر به نزد او آوردند و او پذيرفت. و به اين ترتيب فدك تنها مال پيامبر صلى الله عليه و آله شد؛ زيرا كسى بر سر آن نجنگيده بود و اين حق پيامبر صلى الله عليه و آله از صدقه بود و خدا داناتر است كه پيامبر بر سر نصف فدك با مردم آن سازش كرد يا همۀ آن، زيرا احاديث به هر دو صورت آمده است.
فصل دوّم
خيبر استانى از استانهاى مدينه
خيبر امروز يكى از استانهاى منطقۀ مدينه است و در گذشته نيز چنانكه گذشت، يكى از ولايت‌هاى آن بوده است.
خيبر در يك سرزمين كوهستانى قرار دارد كه بيشتر از سنگ‌هاى سياه تشكيل شده و در شمال آن كوههاى بلندى جاى دارد و در قاعدۀ آن، روستاى حرّه كه به حرّۀ خيبر مشهور هستند ديده مى‌شود. قاعدۀ آن شريف يا قريۀ بشر ناميده مى‌شود. در فاصله 160 كيلومترى از مدينۀ منوره به سمت شمال، در كنارۀ جاده شام جاى گرفته است.
از اين سنگ‌هاى سخت، چشمه‌هاى پرآبى مى‌جوشد كه در درّه‌هاى حاصل خيز روان است و در آنها درختان خرمايى پرورش مى‌يابد كه روزگارى تنها در آمد مردم آن سرزمين به شمار مى‌آمد.
چشمه‌هاى خيبر يكصد و هشتاد عدد هستند كه سه ميليون اصلۀ خرما و كشت و كارهاى ديگر را كه مهمترين آنها جو است، آبيارى مى‌كنند. اين روزها محصولات فراوانى كاشت و برداشت مى‌شود كه در آن ميان سبزى هم ديده مى‌شود و به دليل بهبود وضع راه‌هاى