35شده است و بلكه عنايت به مسائل معيشتى، بازرگانى و اقتصادى در حج، پررنگ تر از ديگر احكام شريعت به چشم مى‌خورد و همانگونه كه ملاحظه مى‌كنيم و صراحتاً در آيات و روايات مورد توجّه قرار گرفته است.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى‌فرمايد:
«مَنْ أَرَادَ الدُّنْيَا وَ اْلآخِرَةَ فَلْيَؤُمَّ هَذَا الْبَيْتَ» . 1
«كسى كه خواهان دنيا و آخرت است، بايد آهنگ اين خانه كند.»
و نيز مى‌فرمايد:
«حُجُّوا تَسْتَغْنُوا» ؛ 2«حج به جاى آوريد تا بى‌نياز گرديد.» شايد رمز و نكتۀ كلام نبوى اين باشد كه:
اصولاً حج بار مالى قابل توجّهى را مى‌طلبد و افزون بر آن، مشكلات را در بردارد كه طبيعى اين سفر است و گاه مى‌شود علاقه به ثروت و وسوسه‌هاى نفسانى و شيطانى آدمى را از بذل و خرج در اين سفرِ دشوار باز مى‌دارد و آنگاه خانۀ خدا كه براى مصلحت خلق سرپا است، خلوت مى‌شود و شكوه امّت اسلامى كم رنگ مى‌گردد.
لذا خداوند آن را با منافع دنيوى نيز همراه ساخته و وعدۀ خير و استغنا به زائران داده است تا از سنگينى هزينه‌ها نهراسند و به هر بهايى، حج خانۀ خدا كنند.
در عمل و تجربه نيز چنين بوده كه حج نه تنها زيان مالى به بار نياورده، بلكه سبب توسعۀ رزق و استغنا و بى‌نيازى بوده است؛ همانگونه كه در كلام گهربار پيامبر گرامى ديديم و امام على‌بن الحسين عليهما السلام مى‌فرمايد:
«حُجُّوا وَ اعْتَمِرُوا تَصِحَّ أَبْدَانُكُمْ وَ تَتَّسِعْ أَرْزَاقُكُمْ وَ تُكْفَوْنَ مَئُونَاتِ عِيَالِكُمْ» . 3
«حج و عمره به جاى آوريد تا بدنهايتان سالم بماند و روزيتان گشاده گردد و مخارج خانواده‌تان تأمين شود.»
اميرالمؤمنين عليه السلام طى خطبه‌اى با اشاره به نقش حج در نفى فقر و زدودن گناه مى‌فرمايد:
«حَجُّ الْبَيْتِ وَ اعْتِمَارُهُ فَإِنَّهُمَا يَنْفِيَانِ الْفَقْرَ وَ يَرْحَضَانِ الذَّنْبَ» . 4
«حج و عمرۀ خانۀ خدا فقر را از ميان برمى‌دارد و گناهان را پاك مى‌كند.»
جالب آنكه برخى روايات علاوه بر بيان آثار مثبت حج در تأمين حوايج مادّى