6كاوشگران است و البته چنين چشم‌اندازى اختصاص به حج ندارد بلكه تمامى احكام و آداب و عبادات اسلام چنين‌اند.
در عصر ما، يكى از شايسته‌ترين عرصه‌گشايى‌ها در زمينۀ معارف اسلامى از سوى حضرت امام‌خمينى قدس سره صورت گرفته است.
مهمترين ويژگىِ نگرش امام راحل قدس سره به مباحث اسلامى، آزمودگى آن در عرصۀ تجربۀ عملى است، آنهم نه تنها در محدودۀ رفتار فردى بلكه در مقياس اجتماعى و حتّى در ابعاد حكومتى است.
ديدگاه‌هاى امام‌خمينى رحمه الله در زمينۀ مسائل و موضوعات اسلامى، اگر در بدايت امر جنبۀ نظريه‌پردازانه داشته امّا سر انجام در فرايند تحقق تجربى مُهر تأييد و صحّت و توثيق خورده است.
در اين نوشته كه به مناسبت يكصدمين سال تولّد امام‌خمينى قدس سره سامان يافته، كوشش شده تا با بهره‌گيرى از شيوۀ تحليل محتواى پيام‌ها و سخنان امام راحل قدس سره دربارۀ حج، دو ويژگى اساسى و مهمِّ نگرش ايشان در مورد يكى از فروعِ اسلام، از چشم‌اندازى جامعه‌شناسانه مورد توجه قرار گيرد.
دو ويژگى مورد نظر عبارتند از:
«نگرش سيستمى» و «نگرش جهانشمولى» .
نگارنده بر اين باور است كه رويكردِ نظرىِ حضرت امام قدس سره نسبت به كلّيت اسلام، به مثابۀ كاملترين آيين آسمانى براى رستگارى بشر، از همين دو ويژگى برخوردار است.
اميدوارم آنچه در پى مى‌آيد، گامى هر چند كوچك در مسير بازشناسى انديشه‌هاى بلندِ آن حكيم بزرگ تلقى شود.
در آغاز ناگزيرم به پاره‌اى مفاهيم مقدماتى بپردازم:
نگرش سيستمى
سيستم يا مجموعۀ معنادار، پيكره‌اى متشكل از اجزاى متكثّر است كه با يكديگر ارتباطى هدفمند و متضمّنِ مقصود دارند.
اجزاى سيستم، جداگانه و مستقل از روابط سيستمى، فاقد هويّت و كارآمدى‌اند و بنابراين ماهيّتشان به نقش وجودى آنها در مجموعه وابسته است.
سيستمها انواع گوناگون دارند: برخى منطقى يا ذهنى‌اند، برخى مكانيكى؛ مانند انواع ماشين‌ها و پاره‌اى اُرگانيك‌اند؛ مانند موجودات زنده.
شايد به گمان برخى، كاملترين