22
7- بعد عرفانى، زيربناى ساير ابعاد حج
يكى از نكات مهم كه حضرت امام بر آن تأكيد فرمودند، اين است كه: بُعد عرفانى و معنوى حج، زيرساختِ بُعد اجتماعى، سياسى و. . . مقدم بر همۀ ابعاد ديگر است و در همان حال كه از نقش خلّاق حج در سرنوشت سياسى - اجتماعى امت سخن مى‌گفت، تأكيد مى‌ورزيد كه اين بعد را نبايد مجرّد از بعد معنوى و عرفانى لحاظ كرد؛ به عبارت ديگر خلق را نبايد از خدا جدا نمود؛ زيرا حج «سير مع الحق الى الخلق وفى الخلق» است؛ يعنى با خدا در ميان خلق بودن، نه بى‌خدا با خلق زيستن! و آن‌كس كه به حقيقت دل به خدا نسپرده و لبيك به حق نگفته است، نمى‌تواند مدعى همبستگى با خلق باشد و براى او امكان ندارد كه رو در روى اقطاب كفر و شرك و نفاق بايستد و استقامت كند. لذا در مرحلۀ نخست، درون انسان‌ها بايد از لوث هوا و شرك و آلودگى اخلاقى مبرّا گردد و سپس به مصاف مشركان و منافقان و مفسران برخيزد. تا در صحنۀ پيكار پيروز آيد.
امام در پيام خود به زائران خانه خدا فرمود:
«و بعد سياسى و اجتماعى آن حاصل نمى‌گردد مگر آنكه بُعد معنوى و الهى آن جامۀ عمل پوشد و لبيك‌هاى شما جواب دعوت حق تعالى باشد و خود را محرم براى وصول به آستانه محضر حق‌تعالى نماييد و لبيك‌گويان براى حق، نفى شريك به همۀ مراتب كنيد و از «خود» كه منشأ بزرگ شرك است به‌سوى «او - جلّ وعلا -» هجرت نمايند و اميد است براى جويندگان، آن موتى كه دنبال هجرت است حاصل آيد و اجرى را كه على‌اللّٰه است دريافت نمايد و اگر جهات معنوى به فراموشى سپرده شود، گمان نكنيد كه بتوانيد از چنگال شيطان نفس رهايى يابيد و تا در بند خويشتن خويش و هواهاى نفسانى خود باشيد، نمى‌توانيد جهاد فى سبيل اللّٰه و دفاع از حريم اللّٰه نماييد.» 1و در پيامى ديگر تأكيد مى‌ورزد كه: «خود» حجاب آدمى است كه او را از خدا محجوب مى‌گرداند و سدّ راه «هجرت الى‌اللّٰه» مى‌شود و معنويت حج را بى‌رنگ مى‌سازد. بنا بر اين، بايد خودخواهى و خودبينى را در مسلخ عشق قربان كرد و پا روى نفس امّاره و شيطان درون نهاد تا بتوان به مهمانى دوست باريافت و از اسارت اغيار رهيد.
و در مصاف با دشمن، سرافراز از ميدان به درآمد. امام در اين خصوص فرمود: