8اينكه گرفتارى نداشتند، نخير گرفتارى بود. آنقدر مايه تنبّه و بيدارى نبود كه بتوانند آن گرفتارى‌ها را درك كنند و دنبال علاجى براى آن باشند. آن دوران ركودى بود و گذشت.
اجتماع حج هم برايشان فايده‌اى نداشت. مشتى ملّتهاى در خواب غفلت نگه داشته شده وغافل از وضعيت خود، تنها به فكر اين بودند كه گليم خود را از آب حج بيرون بكشند و واجبشان را انجام بدهند و بروند. مدتى آنچنان بود. ولى امروز مسلمانان به خاطر گرفتارى‌هايى كه براى مسلمين در همه جاى دنيا به وجود آورده‌اند نهايت احتياج را به همفكرى و همكارى يكديگر دارند. اين همكارى و همفكرى امروز ممكن است ولى در گذشته ممكن نمى‌شد. لذا اين فرصت يك فرصت استثنايى است و بايد از آن استفاده كرد.
شما به اكناف عالم نگاه كنيد و ببينيد قدرت‌هاى ستمگر با مسلمانان چه مى‌كنند؟ اوّلين نيت آنان اين است كه مسلمانان را در خواب غفلت نگه دارند و اگر كسى هست كه به مسلمانان هشدار مى‌دهد، او را هر جور مى‌توانند از صحنه خارج مى‌كنند.
امّا نكتۀ اساسى اين است كه على رغم همۀ اين‌ها به فضل پروردگار پس از چندى شكوه و قدرت اسلام كه پايگاه آن همين مردمى هستند كه در اروپا براى اسلام مقاومت مى‌كنند، روز به روز بيشتر و خواب كسانى كه مى‌خواهند اسلام نباشد برآشفته خواهد شد (تكبير حضار) اين قدرت و معنويت اسلام و آمادگى مسلمين است و اين نياز جهان اسلام و جامعه اسلامى به همفكرى و همكارى و اين هم صحنه عظيم حج است.
پى‌نوشتها: