28است؛ اين حالت نيز منحرفانه است و بر راه درست و راستى قرار ندارد ولى متضمن رو در رويى با خداوند نيست و لذا در محدودۀ اميد و رحمت الهى واقع است.
روى آوردن به قبله، نشان از همين تنها حالت درست و راست و مستقيم آدمى؛ يعنى اخلاص براى خدا دارد كه اوّلين نقش قبله نيز در همين است.
دومين نقش قبله:
نقش دوم قبله در آن است كه همۀ روى‌ها را به قبله سمت و سو مى‌دهد. اين يك ويژگى اجتماعى در اخلاص براى خداست كه باعث نزديكى و سرعت و اقبال بيشترى در حركت به سوى خدا مى‌گردد.
شگفت آن كه حركت انسان به سوى خدا در ضمنِ حركت توده‌هاى مؤمن در همين سو، سريعتر، نيرومندتر و باعث خشنودى بيشتر خداوندى در مقايسه با حركت تنها و انفرادى انسان به سوى خداست، مگر آن كه اين انسانِ تنها، همچون حضرت ابراهيم عليه السلام به تنهايى امّتى به شمار آيد.
خداوند متعال همواره دوست دارد تا بندگان خود را بطور گروهى در برابر خود يابد و اگر نمازگزارند به جماعت باشد و اگر رو به سوى او آورند، دسته جمعى اينكار را بكنند و اگر روزه گرفتند همگى با هم روزه بگيرند و اگر قصد افطار كردند، افطارشان گروهى و همزمان باشد. اين ويژگى اجتماعى، ويژگى اصيل و خصلت پابرجايى و پرمفهومى در دين اسلام است و قبله، افزون بر اصل تسليم در برابر خدا و اخلاص براى او، اين ويژگى اجتماعى را نيز تحقق مى‌بخشد.
2 - طواف
وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ 1«و بر آن خانۀ كهنسال طواف كنند.»
دومين نقش كعبه در آن است كه اين هدف (يعنى رضاى خداوندى و اخلاص براى او) همۀ تلاش و كوشش انسان و حركت و سمت و سوى آن را فرا مى‌گيرد و طواف، سمبلى از اين مفهوم و معناست.
قبله، انسان را در نماز متوجه خدا مى‌كند كه البته وظيفۀ دشوار و سختى است ولى اين وظيفه و نقش در مورد قبله، تمام سعى و تلاش و كوشش و حركت انسان را شامل نمى‌شود. انسان نماز مى‌خواند، تلاش و كوشش مى‌كند، براى كسب روزى به سير و سفر مى‌پردازد، ازدواج مى‌كند، آموزش مى‌بيند، آموزش مى‌دهد، به بازار