7
حج در كلام رهبر
اگر چه بركات حج، همۀ جنبه‌هاى حيات بشرى را فرا مى‌گيرد و اين باران رحمت بى‌دريغ، از خلوت دل و انديشۀ آدمى تا عرصۀ سياست و اجتماع و قدرت ملى مسلمانان و تعاون ميان ملتهاى مسلمان را، بارور و سرزنده و برخوردار از شور زندگى مى‌سازد؛ ليكن شايد بتوان گفت كه كليد اين همه، «معرفت» است؛ و نخستين هديۀ حج به كسى كه مايل است چشم خود را به حقايق بگشايد و از نيروى خدادادۀ «فهم پديده‌ها» بهره بگيرد، همان معرفت و شناخت منحصر به فردى است كه عادتاً جز در حج، در اختيار خيل عظيم مسلمانان قرار نمى‌گيرد، و هيچ پديدۀ دينى ديگرى نمى‌تواند مجموعۀ شناختهايى را كه در مراسم حج قابل وصول است، يكجا در اختيار امت اسلامى قرار دهد.
اين معرفت، عبارت است از مجموعه‌يى از شناختها كه از جملۀ آنهاست: شناخت خود به عنوان يك فرد، شناخت خود به عنوان جزيى از مجموعۀ عظيم امت اسلامى، شناختِ نمونه و نمايى از آن امت واحده، شناخت عظمت و رحمت خدا، و شناخت دشمن.
شناخت خود به عنوان يك فرد، به معنى تأمل در وجود خويش و شناخت ضعفها و تواناييهاى آن است.
آنجا كه تعينات مادى و تشخص به مال و مقام و نژاد و عنوان و زيور و لباس، رنگ مى‌بازد و آدمى جدا از مايه‌هاى تمايز، در كنار صدها هزار انسان ديگر به طواف و سعى و نماز