54المقام وبين البيت فكان الحدّ موضع المقام اليوم فمن جازه فليس بطائف والحدّ قبل اليوم واليوم واحد قدرها بين المقام وبين البيت من نواحى البيت كلّها فمن طاف فتباعد من نواحيه أبعد من مقدار ذلك كان طائفاً بغيرالبيت بمنزلة من طاف بالمسجد لانّه طاف بالمسجد لانّه طاف فى غير حدّ ولاطواف له. ¹محمد بن مسلم گويد: حدّ طواف را از امام سؤال كردم كه اگر كسى از آن تجاوز كند، طائف نخواهد بود. فرمود: مردم در زمان رسول خدا صلى الله عليه و آله طواف مى‌كردند در اطراف بيت و مقام و شما امروز طواف مى‌كنيد مابين مقام و بيت. پس حدّ طواف، موضعى بوده كه امروز هست.

چنانچه كسى از آن تجاوز كند، طائف نخواهد بود و حدّ طواف قبل از امروز و امروز يكى است به مقدار فاصله بين مقام و خانه در تمام جوانب بيت. كسى كه از جوانب كعبه از اين مقدار دورتر شود، طواف‌كننده به غير خانه خواهد بود و به منزلۀ كسى است كه بر مسجد طواف نمايد؛ زيرا وى در غير حدّ مطاف طواف كرده و در نتيجه طوافى براى او نخواهد بود.

اين روايت، تصريح مى‌كند كه طواف بيرون از فاصله مقام و بيت صحيح نيست و در واقع طواف به مسجد كرده نه خانه؛ و در زمان رسول خدا صلى الله عليه و آله كه مقام ابراهيم عليه السلام متصل به بيت بوده و بر گرد مقام و خانه طواف مى‌شد، رسول خدا صلى الله عليه و آله از حدّ كنونى تجاوز نمى‌كرده است.

ممكن است برخى اين روايت را از جهت سند، غيرتام بدانند، ولى اين اشكال را پاسخ داده‌اند كه ضعف سند آن، منجبر به عمل اصحاب است و اجماع نيز اين ضعف را جبران مى‌كند. ²

در رياض آمده است «وفى سنده جهالة واضمار الّا انّه لامحيص لانجباره بالشهرة و نقل الاجماع» . ³

2 - دومين دليل اين قول، سيرۀ نبوى است. علّامۀ حلّى در مختلف كه سند روايت محمد بن مسلم را ناتمام ديده، دليل قول مشهور را سيرۀ رسول خدا صلى الله عليه و آله دانسته كه آن حضرت در فاصله بين مقام و خانه طواف كرده است و فرموده كه مناسك خويش را از من بگيريد: «خذوا عنّى مناسككم» . ⁴

3 - سومين دليل مسأله، اجماع است كه ابن زهره در غنيه ادعا كرده و فيض كاشانى در مفاتيح‌الشرايع و طباطبايى در رياض و محمد حسن نجفى در جواهر از آن ياد كرده‌اند و در مجمع‌الفائده نيز آمده