61مى‌دهد كه اين احاديث نيز نشانگر مدخليّت تلبيه است در احرام و نه دخالت آن در ماهيت آن.

اكنون براى روشن شدن مطلب به ذكر رواياتى مى‌پردازيم كه صريحاً يا ظاهراً تلبيه را غير از احرام مى‌داند:

1 - صحيحۀ معاوية بن عمار: عن أبى عبداللّٰه - عليه‌السلام -: «صلّ المكتوبة ثمّ أحرم بالحج أو بالمتعة وأخرج بغير تلبية حتى تصعد الى البيداء. . . فاذا استويت بك الأرضُ راكباً كنت أو ماشياً فلبِّ.» ¹اين روايت بروشنى دلالت مى‌كند كه تلبيه غير از احرام است چون احرام در ميقات است و تلبيه در بيدا. و البته منافى نيست با رواياتى كه آن را دخيل در احرام مى‌دانست. دو صحيحۀ ديگر نيز به همين مضمون از معاوية بن عمار نقل شده است.

2 - خبر شيخ مفيد: «اذا أحرمت من مسجد الشجرة فلا تلبِّ حتى تنتهى إلى البيداء.» ²3 - صحيحۀ هشام بن الحكم عن أبى عبداللّٰه - عليه‌السلام - قال: إن أحرمتَ من غمرةٍ ومن يريد البعث صلّيتَ وقلتَ كما يقول المحرم فى دبر صلوتك وإن شئت لبّيتَ من موضعك.

والفضل أن تمشى قليلاً ثمّ تلبّى. ³و روايات فراوان ديگرى كه بر اين مضمون دلالت دارد.

دسته‌اى ديگر از اخبار كه مفادش لزوم احرام بستن از مواقيت است - كه البته مستفيض بوده و فقيهان برطبق آنها فتوا داده‌اند - وقتى ضميمه شود به اخبارى كه تأخير تلبيه را جايز مى‌شمارد ⁴- كه اين روايات نيز مستفيض است نتيجه مى‌شود كه احرام غير از تلبيه است. تلبيه بعد از ميقات جايز است - طبق اين روايات - گفته شود. پس معلوم مى‌شود با احرام كه بايد در ميقات باشد تفاوت دارد.

دستۀ سوّم اخبارى است كه دلالت دارد: اگر كسى احرام بست و هنوز تلبيه نگفته است، اگر در اين مدت يكى از تروك احرام را انجام دهد كفاره بر وى واجب نيست. برطبق اين اخبار، بسيارى از فقيهان شيعه - اگر نگوييم اجماع است - فتوا داده‌اند اين روايات بخوبى نشان مى‌دهد حقيقت احرام امرى ديگر است و مغاير با تلبيه. چون در آنها احرام بر «فعلى مثلاً نيّت» اطلاق شده است و عقد احرام مفروض است با اين كه تلبيه‌اى گفته نشده است. به عنوان نمونه:

صحيحة عبدالرحمن بن حجاج عن أبى عبداللّٰه - عليه‌السلام - فى الرجل يقع على أهله بعدما يعقد الإحرام ولم يلبّ؟ قال - عليه‌السلام -: «ليس عليه شىء» ⁵