19ننهيد و خوف و زبونى را از دل بزداييد. . .
و در سعى بين صفا و مروه، با صدق و صفا، سعى در يافتن محبوب كنيد كه با يافتن او همۀ بافت‌هاى دنياوى گسسته شود و همۀ شك‌ها و ترديدها فرو ريزد. . .
و با حالت شعور و عرفان به مشعرالحرام و عرفات رويد و در هر موقف به اطمينان قلب بر وعده‌هاى حق و حكومت مستضعفان بيافزاييد. . .
پس به منا رويد و آرزوهاى حقانى را در آن جا دريابيد كه آن قربانى نمودنِ محبوبترين چيز خويش در راه محبوب مطلق است و بدانيد تا از اين محبوب‌ها كه بالاترينش حب نفس است و حب دنيا تابع آن است نگذريد، به محبوب مطلق نرسيد و در اين حال است كه شيطان را رجم كنيد و شيطان از شما بگريزد. و رجم شيطان را در موارد مختلف با دستورهاى الهى تكرار كنيد كه شيطان و شيطان زادگان همه گريزان شوند. 1با توجّه به آنچه آمد و نيز رازها و رمزهاى فراوان نهفته در آيات و روايات، مى‌توان اينگونه جمع‌بندى نمود كه:
1 - حج، مظهرى از مظاهر توحيد است و هدف از تشريع آن، پرستش خداى يگانه، و انجام عمل خالص براى اوست، از اين رو در قرآن آمده است:
«و اذ بوّأنا لابراهيم مكان البيت أن لا تُشرك بى شيئاً و طهّر بيتى للطائفين والقائمين والرّكّع السّجود» ؛ 2«و هنگامى كه ابراهيم را در مكان اين خانه فرود آورده، جاى داديم [ او را فرمان داديم ] كه با من چيزى را شريك مدار و خانه‌ام را براى طواف كنندگان و قيام كنندگان و ركوع و سجود كنندگان پاك نماى.»
ابراهيم - ع - نيز در قرآن رمز توحيد و شكنندۀ بت‌ها و سمبل مبارزه با شرك معرفى شده است.
2 - حج پذيرش دعوت خداوند، و پيمودن صراط مستقيم او است و حاجى با اظهار لبيك، پذيرش دعوت خدا را اعلان نموده، خود را به اجراى فرموده‌هاى الهى مكلّف مى‌سازد.
3 - حج پايگاه اعلان مخالفت مسلمانان با جهل و آثار بجاى مانده از دوران جاهليت است. همان كارى كه رسول خدا - ص - انجام داد و آن را در خطبۀ حجةالوداع بيان فرمود.
4 - حج پيوند جامعۀ اسلامى در عصر حاضر با صدر اسلام و يادآور خاطرات شكوهمند آن دوران شيرين و سرنوشت ساز است، بخصوص دو شهر مكه و مدينه كه وجب به وجب آن