43ساختمان و ايجاد اين گنبد و بارگاه باشد. و از اينجاست كه مى‌توان با اطمينان و تأكيد اظهار نمود، دو كتيبه‌اى كه سمهودى از آنها ياد نموده مربوط به تعمير حرم بقيع بوده است، همانگونه كه خود وى اين مطلب را مورد تأييد قرار داده است.

3 - تعمير حرم ائمۀ بقيع به دستور سلطان محمود:

تعميرِ سومِ حرم شريف، متعلق به اوائل قرن سيزدهم هجرى است كه به دستور سلطان محمود؛ خليفۀ عثمانى انجام گرفته است.

فرهاد ميرزا كه در سال 1292 ه‍. به حج مشرف شده است مى‌نويسد:

تعمير بقعۀ مباركه در بقيع، از سلطان محمود خان، ¹در سنۀ يكهزار و دويست و سى و چهار هجرى به دست محمد على پاشاى مصرى و به امر سلطان واقع شد. ²

ولى نايب الصدر شيرازى مى‌گويد: در سردر بقيع، قصيده‌اى طولانى، به زبان تركى حكاكى شده كه در مصرع آخر آن، تعمير كننده، محمود خان وتاريخ تعمير 1233 قيد شده است.

اين بود سه مورد از تعميرات حرم بقيع كه با تاريخ روشن و مشخصّات عاملان آنها، به دست ما رسيده است، ولى بطور مسلّم تعميرات و اصلاحات به عمل آمده در حرم بقيع، منحصر به موارد ياد شده نبوده، بلكه چنين تعميرات و اصلاحاتى مكرّر، طبق مقتضيات و ايجاب شرايط بدون اين كه تاريخ آنها مشخص و يا در منابع منعكس شود صورت گرفته است. و لذا فرهاد ميرزا پس از بيان سوّمين تعمير كه به وسيلۀ سلطان محمود به عمل آمده است، مى‌گويد: و امسال هم تعميرات لازمۀ آن را به عمل آورده‌اند. ³

و نايب الصدر مى‌گويد: و اين اوقات، جناب امين التّجار؛ حاجى عبدالحسين، در مرّمت موفق شده‌اند. ⁴

بهر حال اين تعميرات، همانند احداث اصل ساختمان گنبد و بارگاه، بر قبور ائمۀ بقيع - عليهم السلام - نشانگر اهتمام و توجه تام مسلمانان در طول تاريخ به اين حرم شريف مى‌باشد كه بالطبع توجه خلفا و سلاطين را نيز بر اين جايگاه مقدس و منبع نور و هدايت سوق داده است.

ويژگيها و خصوصيات حرم شريف:

در مورد ويژگيها و خصوصيات حرم بقيع، موضوعاتى را مطرح و مورد بررسى قرار مى‌دهيم:

1 - حرم بقيع هشت ضلعى بوده است:

بطورى كه در گذشته ملاحظه فرموديد، بيشترِ نويسندگان در آثار تاريخى و سياحتنامه‌هاى خود، كه در بارۀ حرم و گنبد و بارگاه ائمۀ بقيع سخن به ميان آورده‌اند، عظمت، ارتفاع، قدمت و استحكام آن را مورد توجه قرار داده و از اين ابعاد به معرفى آن پرداخته‌اند، ولى مرحوم ميرزا حسن فراهانى ⁵كه در سال 3-1302 ه‍. اين حرم شريف را زيارت نموده، به دو جنبۀ ديگر آن نيز توجه كرده است. او به شش ضلعى بودن ساختمان حرم از نظر مهندسى و همچنين به چگونگى داخل و خارج اين گنبد شريف از لحاظ رنگ اشاره نموده و در ضمن معرفى قبور افراد مشهور در بقيع، چنين مى‌نويسد: «اوّل چهار نفر از ائمۀ اثنى عشر - صلوات الله عليهم اجمعين - است كه در بقعۀ بزرگى كه به صورت هشت ضلعى ساخته شده است واقعند و اندرون و گنبد آن سفيد كارى است» . ⁶