22
نتيجه گيرى
كعبه، نخستين خانه‌اى است كه براى مردم بنيان نهاده شد و قيام است براى مردمان و معيادگاه و جايگاه امن مردم است و همگان در اين موسم، از حقوق يكسان برخوردارند. حج به‌واسطۀ گرايش اقوام و ملل گوناگون به تراكم و اجتماع عمومى در اين مراسم، امرى جهانى قلمداد شده است. اين دعوت، مخصوص به قومى خاص نبوده و مجالى براى كسى باقى نمى‌گذارد كه ادعاى برترى نسبت به بهره‌مندى از مواهب مادى نمايد و يا در مقابل ديگران قصد نمايش آن‌ها را داشته باشد. همچنين شرايط و تكاليفى از پيش از عزيمت به حج تا انتهاى موسم حج به منظور تفرد مردم در عين جمعيت و باز تفرد در عين اضمحلال انفراد در خويشتن، مقرر گشته است (جوادى آملى، 1375).
پيروى و ممارست بر يك سرى از آموزه‌هاى اخلاقى، به تدريج صفات و عادات خاصى را در حاجيان متبلور مى‌سازد و آن‌ها در مى‌يابند به‌واسطۀ اين اشتراكات، بيش از پيش يگانه و منسجم‌اند. همچنين فرصت بازنگرى فرد بر عملكرد خود و آنچه بدان تعلق دارد، از خرده فرهنگ‌هاى طبقات اجتماعى و قومى گرفته تا فرهنگ ملى، نژادى و ارزشهاى مطرح در هر يك، فراهم مى‌شود.
منابع
1. آل احمد، جلال، خسى در ميقات، تهران: انتشارات فردوس، 1373ش.
2. پرچمى، داود، خلاصه گزارش آسيب‌شناسى سفرهاى عمره، عمره دانشجويى، نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‌ها، 1388ش.
3. جوادى آملى، عبدالله، جرعه‌اى از بيكران زمزم، مترجم: على حجتى كرمانى، قم: نشر مشعر، 1375ش.
4. جوادى آملى، عبدالله، عرفان حج، قم: نشر مشعر، 1376ش.)
5 . جوادى آملى، عبدالله، صهباى حج، قم: نشر اسراء، 1381ش.
6 . خامنه‌اى، سيد محمد، حج از نگاه حقوق بين الملل، تهران: سازمان انتشارات كيهان، 1371ش.
7. دانش، موسى / حسن ضيقه، پديده حج از ديدگاه جامعه‌شناختى، فصلنامه «ميقات حج» شماره 38، 1380ش.