20پيروى صحيح از اينگونه دستورات كه انسان معنا و دليل آنرا به درستى ادراك نمىكند، روحيۀ تعبد، قابليت پذيرش و انعطاف پذيرى را در انسان افزايش مىدهد. بنابراين فرايند تربيت با سرعت بالاترى محقق مىشود و كليۀ پيامهاى حج، به نحو عميقترى به باور حاجيان مىنشيند.
همانطوركه در آموزههاى دينى وارد شده است، خداوند در پايان اين سفر به حاجيان اطمينان مىبخشد كه بهواسطۀ انجام صحيح مناسك، كجروىهاى پيشين ما مورد بخشش قرار مىگيرد؛ مانند كودكى كه تازه متولد شده است. بدين روى مسلمانان پس از انجام وظايف و تمرين پيروى از آنها، تربيت نوينى يافتهاند و با رويكرد جديد و نيز با اميد و انگيزۀ قوى كه از ناديده انگاشتن سبك و شيوۀ بعضاً نادرست زندگى گذشته بهدست آمده است، مىتوانند به جامعۀ خود برگشته و با همنوايى و اتكا به ارزشهاى مبتنى بر فرهنگ دينى زندگى جديدى را آغاز نمايند.
نتايج پژوهش نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاهها نشان مىدهد كه احساس تغيير نسبت به گذشته و دگرگونى در نگرشهاى حاجيان، در نظر آنها به ميزان زيادى (بيش از نيمى از پاسخگويان در حد زياد و خيلى زياد) نمودار شده است.
با توجه به آنچه گفته شد، شيوۀ آموزشى كه در مراسم حج پيش گرفته مىشود، از نوع ثابت و غير پويا نبوده و حاوى تركيبى از راههاى انتقال معانى به افراد است. در مطالعات علمى، متناسب با نوع نگاه نظريه پردازان، تعاريف مختلفى در باب «يادگيرى» وجود دارد، اما جامعترين نظر، مربوط به تعريف هيلگارد و ماركوئيز است. طبق تعريف آنها «يادگيرى عبارت است از فرايند تغييرات نسبتاً پايدار در رفتار بالقوۀ فرد در اثر تجربه» (فتحى نيا، ص100، 1386ش. ، به نقل از پرچمى، ص149، 1387ش.).
يادگيرى به سه نوع قابل تقسيم است؛ يادگيرى از راه بينش، مشاهدهاى و پنهان. يادگيرى پنهان به آن نوع يادگيرى اطلاق مى شود كه در اثر عادت و خو گرفتن و تغيير پايدار در ادراك يك پديده حاصل مىشود و عارى از تقويت يا دريافت پاسخهاى مثبت است (گنجى، ص 47، 1382ش. به نقل از پرچمى، ص149، 1387). از شيوههاى ديگر يادگيرى كه در مراسم حج تجربه مىشود، يادگيرى مستقيم است كه به خطابهها و مطالعۀ كتب و... اطلاق مىشود. جدا از ضرورت اين روش يادگيرى در حج، اما آنچه باعث بجا ماندن تأثيرات عميقى بر ذهن حجگزاران مىشود، شيوۀ يادگيرى پنهان است، همانگونه كه پيشتر اشاره شد، با كنترل درونى همراه است.