6
نگاهى گذرا به خمس فاضل مئونه و موارد استثنا
محمد رحمانى زروندى
مقدمه
از جمله وظايف روحانيون محترم، اطلاع‌رسانى و پاسخگويى به زائران اماكن زيارتى؛ به‌ويژه حرمين شريف و عتبات عاليات است. خوشبختانه با برنامه‌ريزى‌هاى بعثۀ مقام معظم رهبرى، اين مهم در ابعاد مختلف فقهى، تاريخى و سياسى در حد شايسته‌اى انجام مى پذيرد.
اطلاع‌رسانى به روحانيون، نسبت به برخى مباحث، اهميتى ويژه دارد؛ از جملۀ آنها خمس است؛ زيرا از سويى، اين مسأله مورد ابتلاى همگان است و از سوى ديگر، مبانى و فتواى فقها اختلافى است؛ به‌گونه‌اى كه گاهى در يك مسأله بيش از پنج قول وجود دارد و از سوى سوم، در بعضى از موارد، صحت عمل متوقف است بر آن. افزون بر اين موارد، وجوب خمس در برخى از مصاديق مورد انكار فقهاى عامه است، لذا آشنايى با ادلۀ آن، براى روحانيون كاروان ضرورى است.
اهميت اين مطلب هنگامى روشن‌تر مى شود كه دريابيم امر محاسبۀ خمسِ اموال، واقع است بين دو محذور؛ زيرا كوچك‌ترين غفلت سبب مى شود يا حق مالك تضييع شود و يا حق اصحاب خمس. پس، با توجه به اينكه احكام خمس از اهميتى برجسته برخوردار است، ازاين رو، نوشتۀ حاضر در پى آن است كه نسبت به برخى از مباحث خمس (فاضل مئونه) در دو بخش اطلاع‌رسانى كند:
الف) تبيين مبانى علمى در حد مختصر كه دانستنش براى روحانى كاروان ضرورت دارد و در حوصلۀ مقاله مى‌گنجد.
ب) بخش كاربردى؛ يعنى تبيين فتاواى فقهاى معاصر در موارد مبتلا به.