12
مَنْ كَانَ صَحِيحاً فِى بَدَنِهِ، مُخَلًّى سَرْبُهُ، لَهُ زَادٌ وَ رَاحِلَةٌ فَهُوَ مِمَّنْ يسْتَطِيعُ الْحَجَّ. أَوْ قَالَ: مِمَّنْ كَانَ لَهُ مَالٌ. فَقَالَ لَهُ حَفْصٌ الْكُنَاسِىُّ: فَإِذَا كَانَ صَحِيحاً فِى بَدَنِهِ، مُخَلًّى فِى سَرْبِهِ، لَهُ زَادٌ وَ رَاحِلَةٌ فَلَمْ يحُجَّ فَهُوَ مِمَّنْ يسْتَطِيعُ الْحَجَّ؟ قَالَ: نَعَمْ» . 1
اين حديث از جهت سند صحيح و بلا اشكال و از جهت دلالت تام است؛ زيرا مخلى السرب را از شرايط وجوب حج دانسته است.
اين چهار مورد از موانع (بيمارى، ناتوانى، ضعف و عدم تخلية السرب) را بسيارى از فقهاى عظام شيعه نقل كرده ا ند؛ از جمله صاحب جواهر به نقل از شرايع الاسلام به هر چهار مورد اشاره و برخى از آن‌ها را با توضيحاتى تشريح نمود. 2
صاحب مدارك نيز به اين موارد اشاره كرده، فرموده ا ند:
«من صحيحة الحلبي المتقدمة أنه لا فرق في وجوب الاستنابة بين أن يكون المانع من الحج مرضا، أو ضعفا أصليا، أو هرما، أو عدوا. . .» . 3
مراد وى از صحيحۀ حلبى عبارت است از:
«عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ الله (ع) فِي حَدِيثٍ قَالَ: وَ إِنْ كَانَ مُوسِراً وَ حَالَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ الْحَجِّ مَرَضٌ أَوْ حَصْرٌ أَوْ أَمْرٌ يَعْذِرُهُ الله فِيهِ، فَإِنَّ عَلَيْهِ أَنْ يُحِجَّ عَنْهُ مِنْ مَالِهِ صَرُورَةً لَا مَالَ لَهُ» . 4
همچنين ابن فهد حلى در «الرسائل العشر» سه مورد از موارد ياد شده (مانند: صحت بدن، توانايى جسمى و تخلية سرب) ، به علاوه «گشايش وقت» را از شرايط وجوب استطاعت دانسته است. 5
2. حكومت ها
دولت‌ها و حكومت‌هاى موجود (اعم از حكومت متبوع و حكومت مقصد و يا حكومت واسطه) مى‌توانند با اِعمال محدوديت‌ها و يا رفتار قهر آميز و خشونت آفرين مزاحمت‌ها و يا موانعى براى انجام حج حاجيان به وجود آورند.
به عنوان مثال: كشور مقصد؛ يعنى حكومت عربستان سعودى براى جلوگيرى از ازدحام جمعيت و مديريت صحيح مراسم حج و ايجاد امنيت و آسايش زائران محدوديت‌هايى براى كشورهاى اسلامى به وجود آورده و براى هريك از آن‌ها سهميۀ خاصى معين كرده است و بدين جهت مانع حج بسيارى از زائران مى‌گردد.
همچنين ممكن است كشور متبوع براى برخى از مصالح (اعم از سياسى، مذهبى، بهداشتى و اقتصادى) محدوديت‌هايى براى زائران كشور خود به وجود آورد و زائران كمترى را اجازۀ سفر دهد و يا اساساً يك سال يا چند سال حج را تعطيل كند، همان‌گونه كه در زمان امام خمينى (قدس سره) اين