76 بِأَنْ يَضَعَ الْمُحْرِمُ ذِرَاعَهُ‌ُ عَلَى وَجْهِهِ مِنْ حَرِّ الشَّمْسِ وَ لاَ بَأْسَ أَنْ يَسْتُرَ بَعْضَ جَسَدِهِ بِبَعْضٍ» ؛ «اشكالى ندارد كه محرم با آرنج صورتش را از گرماى خورشيد بپوشاند و همچنين ايرادى نيست به اين كه بعض بدنش را با بعض ديگر بپوشاند.» ¹در اين سه روايت، كلمۀ «استتار» و پوشاندن به كار رفته است.

جمع بندى روايات:

پانزده روايت در پنجگروه آورديم؛ برخى صحيح السند و قابل اعتماد بودند. برخى ديگر ضعيف تلقى ميشدند، ولى ضعف آنها با عمل اصحاب قابل جبران است. افزون بر اين، روايات ياد شده در حدّ مستفيض بلكه تواتر استكه همه از جهت منطوق يا مفهوم برحرمت استظلال در روز دلالت ميكنند.

3. سيره

درسيرۀ پيامبر (ص) و امامان معصوم: نميتوان يافت كه وقتى مُحرم ميشدند، هنگام حركت و طى مسير، استظلال كرده باشند، بلكه خود را در معرض آفتاب قرار ميدادند و رواياتى شاهد بر اين ادعا است:

در روايت محمد بن فضيل آمده است كه امام موسيبن جعفر (عليهما السّلام) در پاسخ ابو يوسف، به سيرۀ پيامبر (ص) استناد كرده، فرمودند:

«حَجَّ رَسُولُ اللهِ (ص) فَأَحْرَمَ وَ لَمْ يُظَلِّلْ وَ دَخَلَ الْبَيْتَ وَ الْخِبَاءَ وَ اسْتَظَلَّ بِالْمَحْمِلِ وَ الْجِدَارِ» و در روايت قاسم بن صيقل كه به سيرۀ امام جواد (ع) اشاره داشت، آمده است:

«. . . كَانَ يَأْمُرُ بِقَلْعِ الْقُبَّةِ وَ الْحَاجِبَيْنِ إِذَا أَحْرَم» ؛ ² امام جواد (ع) وقتى مُحرم ميشد، دستور مى داد قبه وكنارههاى محمل را بردارند تاهيچ سايهاى بالاى سرشان نباشد. علاوه، اگر پيامبرخدا (ص) و ائمۀ اطهار: درحال احرام، از سايه استفاده ميكردند، به دليل دواعى بر نقل، گزارش آن به ما مى رسيد و حال آنكه در اين خصوص هيچ روايتى به دست ما نرسيده است.

در هر صورت، با دلايل ذكرشده ثابت شد كه استظلال در حال سير وحركت براى مرد مُحرم در حال اختيار حرام است.