734. ابزار آموزش و اطلاع‌رسانى.
5. شيوه‌هاى آموزشى و اطلاع‌رسانى.
6. فنون ارزيابى ميزان يادگيرى و دريافت پيام.
4. مهارت آرام‌سازى و كاهش اضطراب، ترس و پرخاشگرى
به‌طور معمول، سفر حج سفر پراضطرابى است؛ زيرا براى بسيارى از زائران، نخستين سفر خارجى محسوب مى‌شود؛ به علاوه، سفر حج، سفرى تفريحى نيست، بلكه همراه با اعمال و مناسك خاصى است و مسائل و رويدادهاى پيش‌بينى نشده در اين سفر زياد پيش مى‌آيد. گاهى هم روحانيون در احكام و مناسك مبالغه مى‌كنند و موجب اضطراب زائران، به ويژه افراد كم‌سواد و سالخرده مى‌شوند.
بديهى است، اگر روحانى با شگردهاى آرام‌سازى و كاهش اضطراب آشنا باشد؛ مى‌تواند بسيارى از اين عوامل اضطراب‌زا را مهار كند و موجبات آرامش كاروانيان را فراهم سازد. اين مهارت‌ها به مجموعه‌اى از روش‌ها و فنون شناختى، عاطفى و رفتارى اطلاق مى‌شود كه تسلّط بر آن‌ها موجب آرامش خود فرد و ديگران در موقعيت‌هاى استرس‌زا، پرتنش و بحرانى شده و از وقوع رفتارهاى ناسازگار، تشنج‌آفرين و پرخاشگرانه پيشگيرى مى‌كند و يا در صورت وقوع، آن‌ها را مهار مى‌نمايد.
اهداف
مهم‌ترين اهداف آشنايى با مهارت آرام‌سازى و كاهش اضطراب، ترس و پرخاشگرى به شرح زير است:
1. آشنايى با علل و علايم اضطراب، ترس و پرخاشگرى.
2. تشخيص موقعيت‌ها و عوامل اضطراب‌زا و ناكام‌كننده، براى پيشگيرى از رويدادهاى ناگوار.
3. پيشگيرى از وقوع رفتارهاى تشنج‌آفرين، آسيب‌زا و پرخاشگرانه.
4. مداخله در بحران و مهار رفتارهاى ناسازگار و كنترل درگيرى‌ها و پرخاشگرى‌هاى احتمالى.
5. رفع ترس و نگرانى از خود و ارائه الگوى عينى از يك انسان آرام، مطمئن، صبور و پرتحمل توسط روحانى كاروان.
6. آموزش حجاج براى مقابله با اضطراب و ترس و پرخاشگرى و تحمل موقعيت‌هاى فشارآور و حل مشكلات با صبر و بردبارى.
سرفصل‌ها
به منظور آشنايى با اين مهارت، آموختن مباحث و موضوعات زير مناسب به نظر مى‌رسند:
1. اهميت آرامش و آرام‌سازى در سفر حج.
2. شناخت موقعيت‌هاى اضطراب‌زا و فشارآور.
3. علل و علايم اضطراب، ترس و فشار روانى.
4. علل و علايم خشم و پرخاشگرى.
5. راهبردهاى عمومى آرام‌سازى.
6. فنون خودآرام‌سازى.
7. شيوه‌هاى آرام كردن ديگران.
8. فنون مقابله با خشم و پرخاشگرى.
منابع
1. قرآن مجيد. ترجمه: محمدمهدى فولادوند. (1372) . قم: دارالقرآن الكريم.
2. پاول تروور، جى و سيمون جى انرايت. (1383) . فشار روانى، اضطراب و راه‌هاى مقابله با آن. ترجمه: عباس بخشى‌پور و حسن صبورى. مشهد: انتشارات به‌نشر.
3. رحمانى، جعفر. (1385) . آسيب‌شناسى فرهنگى حج و عمره و راه‌هاى برون‌رفت. تهران: سازمان حج و زيارت.
4. شريفى‌نيا، محمدحسين. (1387) . نيازسنجى از حجاج بيت‌الله. تهران: سازمان حج و زيارت.
5. قربانى، نيما. (1384) . سبك‌ها و مهارت‌هاى ارتباط. تهران: انتشارات تبلور.
معاونت آموزشى و پژوهشى بعثه ايران. (1386) . سند چشم‌انداز برنامه‌هاى فرهنگى حج. مكه: بعثه حج ايران.