31بر اساس سيرۀ متشرّعه دايرۀ استثنا وسيعتر ميشود و شامل وسايل ضرورى و رفاهى و حتى تجمّلى نيز ميشود، البته در صورتيكه زايد بر شأن محسوب نشود و بر اساس روايات، تنها ضروريّات و رفاهيّات را شامل ميشود ولى تجملاّت را شامل نميگردد.

امام خمينى (قدس سره) در بارۀ لزوم داشتن ضروريات زندگى ميفرمايد:

«در وجوب حج، علاوه بر مصارف آمد و شد، داشتن ضروريات زندگى و آنچه كه در معيشت بدان نياز دارد، شرط است؛ مانند خانۀ مسكونى و اثاث خانه و وسيلۀ سوارى و غير آن، در حدّ مناسب با شأن، يا داشتن پول يا مالى كه با آن، تهيۀ آنها ممكن باشد.»

ايشان در ادامه ميفرمايد:

«اگر ضروريات زندگى يا پول آنها را در حج صرف كند، حجّ او حَجّۀ‌الاسلام محسوب نمى‌شود.» ¹استطاعت بدنى

از مسائل استطاعت، استطاعت بدنى است؛ به اين معنا كه شخص توان لازم جهت رساندن خويش به مشاعر و انجام مناسك را داشته باشد.

دلايل متعددى براى اعتبار استطاعت بدنى ذكر شده است؛ مانند:

* «تمسك به قاعدۀ لاحرج» ، مطابق دليل لاحرج، خداوند در دين حرج قرار نداده است. پس اگر شخصى مريض است و نميتواند به حج برود، مشمول قاعدۀ لاحرج است و تكليف از وى برداشته ميشود.

* تمسك به روايات: مانند روايت معاويۀ بن عمار از امام صادق (ع) كه گفت: «قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً قَالَ: هَذِهِ لِمَنْ كَانَ عِنْدَهُ مَالٌ وَ صِحَّۀٌ. . .» . ²

نايب گرفتن بيمار

اگر شخصى به جهت بيمارى نتواند به حج مشرف شود، آيا لازم است نايب بگيرد؟

مسأله در دو فرض قابل بررسى است:

الف: حج قبلاً بر اين فرد مستقر شده، در حالى كه همۀ شرايط؛ از جمله صحت بدن را دارا بوده