72
حج‌گزارى در سودان
مهدى سرحدى
مردم سودان، از زمان ورود اسلام به اين سرزمين و آشنايى با مناسك حج، سفر به سرزمين حجاز را با هدف بهجا آوردن حج آغاز كردند. در آن روزگار حجاج مناطق مختلف سودان، سوار بر چهارپايان تا «پورت سودان» ، واقع در كنارۀ درياى سرخ سفر مى‌كردند و از آنجا با كشتى عازم حجاز مى‌شدند. كاروان‌هاى حج سودان، «تايه» نام داشت كه در زبان عاميانه به معناى گروه و دسته است. «تايه» ها بر اساس پيوندهاى خانوادگى و خويشاوندى شكل مى‌گرفت و حج گزارى در سودان، تا قرن گذشته كم و بيش به همان روش انجام مى‌شد.
در پى ايجاد تحول در عرصۀ ارتباطات و حمل و نقل و افزايش شمار حجاج، دولت سودان در سال 1971م. ادارۀ امور اجرايى حج را به وزارت امور دينى و اوقاف اين كشور محول كرد و اين وزارتخانه تا سال 1991م. عهده دار امر برگزارى حج بود.
در سال 1992م. امور اجرايى حج به بعثۀ حج سودان واگذار گرديد. اين بعثه از دو بخش اصلى تشكيل مى‌شد؛ نخست، بخش ادارى و نظارتى؛ كه تابع ادارۀ حج و عمرۀ وزارت ارشاد بود و ديگرى، دايرۀ اسكان و حمل و نقل كه تحت نظارت شوراى اوقاف اسلامى سودان فعاليت مى‌كرد. اين روند تا سال 1994 ادامه يافت.
تشكيل شوراى عالى حج و عمره
در سال 1995م. (1374ش.) ، دولت سودان با تصويب لايحه‌اى، تشكيل «شوراى عالى حج و عمره» در وزارت برنامه‌ريزى اجتماعى اين كشور را در دستور كار خود قرار داد، تا امور اجرايى حج و عمره به اين شورا محول گردد. دو سال پس از آن، در سال 1997م. بخشنامۀ موقت ويژۀ تشكيل اين شورا صادر شد كه در بخشى از آن چنين آمده بود:
«. . . شورايى موسوم به شوراى عالى حج و عمره تشكيل خواهد شد كه ماهيت حقوقى دارد و مقر اصلى آن در خارطوم واقع است. اين شورا با موافقت وزير متبوع مى‌تواند دفاتر و اداراتى در داخل يا خارج از كشور داير كند» .
ساختار تشكيلاتى شوراى عالى حج و عمره عبارت است از:
الف - شوراى ادارى: كه با انتخاب وزير و بر مبناى مصوبۀ هيات وزيران تشكيل مى‌شود.
ب - ادارۀ مركزى: كه زير نظر مدير كل و معاون وى فعاليت مى‌كند. روند اجرايى امور مالى، ادارى و فنى شورا بر عهدۀ اين اداره است.
ج - ادارات تابعه، شامل ادارۀ حج و عمره، ادارۀ امور مالى و توسعۀ انسانى، ادارۀ اطلاع رسانى و روابط عمومى، ادارۀ ارشاد و آموزش، ادارۀ سرمايه گذارى؛ و دفتر هماهنگى امور حج و عمره مستقر در جده.
ضوابط و شرايط اعزام به حج
الف - ضوابط مالى: هزينه‌هاى امور ادارى به طور نقدى از داوطلبان دريافت مى‌گردد و هزينه‌هاى اعزام به حج شامل هزينۀ اسكان، حمل و نقل و خدمات ديگر، به ريال سعودى و در قالب دو فقره چك دريافت مى‌شود.
ب - استطاعت بدنى و مقررات شرعى: توانايى جسمى براى انجام سفر حج در مردان، و همراه بودن يكى از محارم براى بانوان زير 45 سال ضرورى است.
ج - ضوابط و مقررات ادارى: شامل مقررات خروج از كشور، تابعيت، اخذ گذرنامه و رواديد، كه داوطلبان بايد از شرايط عمومى برخوردار باشند. انجام آزمايش‌هاى پزشكى براى تمامى داوطلبان و اخذ مرخصى براى كارمندان دولت ضرورى است.
سهميۀ مناطق
در سال 1420 ه-. ق. (2000 ميلادى) ، بنا بر مصوبۀ هيات وزيران و به منظور تمركز زدايى و سهولت در انجام امور ادارى، كشور به سه ناحيۀ شرقى، مركزى و غربى تقسيم شد. بر اساس اين تقسيم بندى، ناحيۀ شرقى ايالت‌هاى درياى سرخ، كسلا، قضارف، الجزيره و نيل ازرق را شامل مى‌شود. ايالت‌هاى خارطوم و نهرالنيل در ناحيۀ مركزى قرار دارند و ايالت‌هاى كردفان (شمالى، شرقى و غربى) ، دارفور (شمالى،