41درياى انسان‌هاى مؤمن را به يكديگر پيوند دهد و روح واحد را بر آنها حاكم سازد. اين قوام و استوارى كه قرآن بدان اشارت فرموده است، شامل دين و دنياى مردم مى‌شود. در اين خصوص روايتى است از امام صادق عليه السلام كه در پاسخ به ابان ابن تغلب كه معناى آيۀ فوق را مى‌پرسد، مى‌فرمايد: «جَعَلَهَا اللَّهُ لِدِينِهِمْ وَ مَعَايِشِهِمْ» ؛ 1«خداوند كعبه را قائمه‌اى براى دين مردم و معيشت و زندگى آنان قرار داد.»
بدين ترتيب حج از منظر اقتصادى و معيشتى نيز در قوام امت تأثير به سزا دارد. با اين بيان:
1 - فعاليت‌هاى اقتصادى مى‌تواند به برگزارى اين مراسم عبادى، سياسى يارى رساند.
2 - مردم بسيارى در پرتو حج امرار معاش مى‌كنند و چرخ‌هاى اقتصادى به حركت در مى‌آيد و عمران و آبادانى را به همراه مى‌آورد.
3 - قدرت اقتصادى مسلمانان مى‌تواند در صحنۀ بين المللى، آنان را مقتدر سازد و از وابستگى و طفيلى بودن در همۀ زمينه‌ها برهاند.
4 - از اين رهگذر مى‌توان توليد كار و اشتغال نمود و از حجم بيكارى كاست و علاوه بر آن زمينۀ بسيارى از مفاسد اخلاقى را از ميان برد.
5 - حج فرصتى است كه مسلمانان مى‌توانند فراورده‌هاى صنعتى، محصولات كشاورزى و سنّتى و ساير توليدات خود را در اين بازار بين‌المللى اسلامى عرضه كنند و به صورت نمايشگاه بازرگانى در معرض ديد جهانيان قرار دهند و مشوّق يكديگر به توليد و تكاپوى اقتصادى باشند و با همكارى يكديگر كشورهاى اسلامى را به رشد و توسعه هدايت كنند و تبادل اطلاعات نمايند و از تجارب يكديگر بهره گيرند.
وضع كنونى بازار حرمين
با تأسف، كشورهاى اسلامى از چنين فرصتى غفلت ورزيده و سرزمين وحى را با مظاهر صادرات بيگانگان پوشش داده‌اند. بازار مكّه و مدينه امروزه به نمايشگاه صنعتى و تجارى غرب و شرق تبديل شده است. در آنجا محصولات كشورهاى اسلامى كمتر به چشم مى‌خورد و عمده سوداگران اصلى اين بازار غير مسلمانان و حتّى از دشمنان