18مكان البيت» باشد و درواقع گفته شده است:
«اَمرنا، اَن لا تشرك بي شيئاً في العبادة فيه» .
در بخش پايانىِ آيه هم، به‌جاى لفظ صلاة و نماز، از اركان صلاة كه قيام و ركوع و سجود باشد، سخن گفته است.
قرطبى در بحث از آيۀ مزبور نوشته است: 1وَإِذْ بَوَّأْنَا 2لاِِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ. . . يعنى: اُذْكُره إذ بوّأنا لإبراهيمَ. . . .
بوّأته منزلاً و بوّأتُ لَهُ: مكّنتك و مكّنت لَهُ . (يعنى بوّأت، ممكن است دو مفعولى باشد و يا يك مفعول داشته باشد) .
در «طهّر بيتي» قرطبى گفته است: تطهير بيت عام است از كفر و بدعت‌ها و تمام ناپاكى‌ها و افزوده است كه قبايل جُرْهُم و عَمالقه، بُت‌هايى در اطراف خانه داشتند و ابراهيم مأمور شده كه بت‌ها را از ميان ببرد و درواقع خانه از بت‌پرستى پاك شود. 3ابوالبركات، ابنُ الأنبارى هم گفته است: ممكن است «لام» در «لإبراهيم» زايد باشد و «بوّأنا» دومفعولى باشد؛ يعنى «ابراهيم» مفعول اوّل و «مكان» مفعول دوّم و ممكن است «لام» زايد نباشد و فعل «بوّأنا» به‌معناى «جعلنا» باشد و تقدير عبارت چنين مى‌شود:
«جعلنا لإبراهيم مكان البَيْتِ منزلاً» كه «مكان‌البيت» ظرف باشد و «منزلاً» مفعولِ محذوف باشد.
خلاصه اين‌كه: كعبه محلّ عبادت مسلمانان جهان است و در آن‌جا بايد منحصراً خداىِ يكتا را پرستش كرد و اعتقاد به توحيد هم بايد از هر جهت خالص و پاك و بى‌ريب و ريا باشد.
وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ 4رِجَالاً وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ. 5
«در ميان مردم نداى حجّ دِه تا مردم، پياده و سواره، بر مركب‌هاى لاغر شده از راه‌هاى دور، به‌سوى تو و به مكّه آيند.»
لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللّٰهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ.
«تا كه منافع خود را ببينند و نام خدا را در روزهاى معلوم ياد كنند، به جهت اين‌كه