10
حج در عرفان و ادبيات اسلامى (1)
(بخش اوّل: تفسير كشف الأسرار و عدّة الابرار)
قادر فاضلى
اشاره
سلسله بحثهايى كه از اين شماره باعنوان «حج در عرفان و ادبيات اسلامى» ارائه مى‌شود، بررسى و جمع‌آورى مطالب هر يك از عارفان و اديبان، در يك يا چند مقاله است، تا خوانندۀ عزيز با مطالعۀ آن، به نظريۀ شخصيتهاى عرفانى و ادبى، در خصوص حج آشنا گردد.
در اين راستا، نخست نگاهى داريم به كتاب «كشف الأسرار و عدّة الأبرار» كه يكى از تفاسير عرفانىِ كهن است. اين مجموعه در ده جلد توسط انتشارات امير كبير، به اهتمام على‌اصغر حكمت به چاپ رسيده كه متن آن از عارف نامدار جناب خواجه عبداللّٰه انصارى‌است و توسط رشيدالدين ابى‌الفضل‌بن ابى‌سعيد احمدبن محمدبن محمود الميبدى (متوفاى 520 هجرى) شرح گرديده است.
شيوه‌اى كه مؤلف در نگارش تفسير برگزيده، بدين صورت است كه: ابتدا مطالب لغوى و ادبى مربوط به آيات را آورده، آنگاه به نكات تفسيرى مى‌پردازد و سرانجام كلمات بزرگان دين و عارفان و اديبان را بيان مى‌كند. وى مطالب لغوى و ادبى را تحت عنوان «النوبة الأولى» و موضوعات تفسيرى را در «النوبة الثانيه» و نكات عرفانى را در «النوبة الثالثه» آورده است.
همانگونه كه پيشتر اشاره شد، در اين سلسله مقالات، در پى بيان مطالب عرفانى و ادبى حج هستيم؛ از اين رو، به عنوانهاى «النوبة الأولى» كه مباحث لغوى محض است نمى‌پردازيم.