21«يسألونك عن الشّهر الحرام قتالٍ فيه. . .» 1« [ اى پيامبر ] ، مردم راجع به ماه حرام از تو مى‌پرسند، ماهى كه جنگ و كشتار در آن حرام است.»
اين چند ماه يعنى رجب، ذوالقعده، ذوالحجه، و محرم‌الحرام كه فرصت قابل توجهى از زمان سال را در اختيار خود دارد، از اين نظر داراى حرمت و قداست است. اين فرصتهاى حرام و يا محترم كه قرآن كريم به شمارۀ آنها اشاره كرده، داراى سابقه‌اى ديرينه و دور و درازى است، و به روزى كه خداوند آسمانها و زمين را آفريده مى‌پيوندد:
«إنّ عدّة الشّهور عند اللّٰه اثنىٰ عشر شهراً فى كتاب اللّٰه يوم خلق السّموات والأرض منها أربعة حرم. . .» 2«شمار ماهها نزد خداوند - از روزى كه آسمانها و زمين را آفريده - در كتاب خدا دوازده ماه است. از اين شمار، چهار ماه، حرام مى‌باشد. . .»
اين چهار ماه كه بدانها اشاره كرديم مقدس و آبرومند هستند و عربها در محدودۀ چنين فرصتى طولانى، از جنگ و خونريزى و كشتار و ساير ستمها و خيانتها دست مى‌نهادند.
شمار ماهها هرچند به دوازده رقم مى‌رسد؛ اما چون خدا مى‌دانست مردم در اهتمام به قرب و التزام به آن پايدار نيستند، پاره‌اى از ماهها را بر ماههايى ديگر برترى بخشيد تا روزشمار، در اين ماهها به طاعات بيشترى روى آورند؛ اما بندگان ويژۀ خداوند، همۀ ماهها براى آنها شعبان و رمضان، و همۀ ايام براى آنها جمعه، و همۀ جايها و سرزمينها براى آنان مساجد است.
و در اشاره به اين نكته است كه شاعرى مى‌گفت:
يٍا ربّ إنّ جهادى غيرُ منقطعٍ
فكُلُّ أرضِكَ لى تُغْرٌ وطرسوسُ
«گفته‌اند حكمت در آن كه ربّ العزّه، روزگار را بر دوازده ماه نهاد، آن است تا بر عددِ حروفِ توحيد بُوَد؛ وهى: «لا اله إلّااللّٰه» . تحقيق آن، خبر را كه مصطفى - صلى اللّٰه عليه وآله وسلّم - گفت: «بالتّوحيد قامت السّمٰوات والأرض» . دور فلك در آسمان، و گردش روزگار، و سال و ماه در زمين در توحيد موحدان بسته تا اين دوازده حرف از زبانِ موحدان روان است. اين دوازده ماه بر نَسَقِ خويش و بر هيئت خويش گردان است. هر حرفى پاسبان ماهى ساخته، و ثبات اين در ميان آن بسته. آن روز كه قضيۀ الهى و حكم ازلى در رسد و خواهد كه بند آسمان و زمين برگشايد و زمين