56بنابر اين، معناى لغوى «طواف» همان چرخيدن و دور زدن پيرامون چيزى است.

ديدگاه فقيهان

دربارۀ حدّ مطاف ميان فقها نظرات مختلفى وجود دارد. كه ما در اينجا به ايراد شش ديدگاه متفاوت مى‌پردازيم:

* از ديدگاه برخى: فاصلۀ ميان بيت و مقام ابراهيم - ع - بيست و شش و نيم ذراع و نزديك به دوازده متر «حد مطاف» است.

صاحبان اين نظريه در خصوصيات آن اختلاف كرده‌اند؛ به گونه‌اى كه عدّه‌اى در چهار سوى طواف، حتى از طرف حجر اسماعيل، ¹اين حد را معتبر مى‌دانند. بنابر اين نظريه، در جانب حجر اسماعيل، پس از كسر حد فاصل حجر اسماعيل از خانه، كه طواف از آن باطل است، «حد مطاف» تنها نزديك شش و نيم ذراع خواهد بود. صاحب مسالك و آيةاللّٰه گلپايگانى - رحمهما اللّٰه - ²از اين رأى جانبدارى كرده‌اند.

* برخى ديگر، گرچه حجر اسماعيل را جزء خانه نمى‌شمرند، در جانب حجر اسماعيل، مبدأ حد مطاف را ديوار حجر دانسته‌اند. بنابر اين نظريه، حد مطاف در چهار طرف، به مقدار مساوى است، ليكن از نظر مكانى، در ناحيۀ حجر، فاصله بيشتر است. صاحب مدارك ³و شهيد - رحمهما اللّٰه - ⁴از صاحبان اين ديدگاه هستند.

* برخى ديگر را عقيده بر اين است كه:

چنانچه حجر اسماعيل جزء خانه به شمار آيد، مبدأ حد مطاف، ديوار حجر است. محقّق ثانى ⁵و شيخ حر عاملى ⁶از معتقدين اين نظرند.

* از ديدگاه گروه چهارم، حد مطاف در حالت عادى، حد فاصل خانه و مقام ابراهيم است ولى در حال اضطرار، طواف در پشت مقام نيز جايز است. حضرت امام خمينى - رحمة اللّٰه عليه - از صاحبان اين فتوا هستند. ⁷* گروم پنجم معتقدند: در حالت عادى، حد فاصل خانه و مقام ابراهيم - ع - را حد مطاف دانسته‌اند، ليكن گفته‌اند: در حال تقيّه، طواف خارج اين حد نيز صحيح است.

صاحب جواهر، بر اين نظر است. ⁸* آخرين نظر اين كه: حد مطاف، محدود به فاصلۀ ميان خانه و مقام ابراهيم - ع - نيست. اين گروه نيز در خصوصيات اختلاف كرده‌اند و چون اهميت زيادى ندارد از ذكر آنها خوددارى مى‌گردد.