51

پى‌نوشت‌ها:

مناسك حج يا سير تكاملى انسان

مرتضى جوادى آملى

مقدمه

گرچه انسان و جهان به ارادۀ مبدأ هستى صادر شده و از كتم عدم به ديار وجود قدم نهاده و همه موجودات عالم مخصوصاً انسان در حال سفر به سمت مقصد وحيد و منتهاى فريد است (يا ايّها الإنسان اِنّك كادحٌ الى ربك كدحاً فملاقيه) ¹و بلكه در حال صيرورة به سوى او و مظهر اسماء او شدن است (و يُخدّركم الله نفسه و الى الله المصير) ²، ليكن ويژگيهاى فوق العادۀ حج و سفر قيامت‌گونۀ آن، به نحوى است كه خداوند كريم باب وسيعى را در عاليترين تجلّى خود، قرآن كريم، ³و ⁴بدان اختصاص داده و به لسان