34زمان، مكان و زودگذرند و بعد از وقوع، فقط عنوان تاريخى و سِمَت خبرى دارند، به خلاف معجزات قولى كه در همه اعصار و قرون معجزه‌اند و براى هميشه باقى و برقرار.
معجزات، فعلى براى عوام است كه با محسوسات آشنايند و با آن‌ها اُلفت گرفته و خو كرده‌اند، اين فرقه بايد با «حواس» ادراك كنند تا باورشان آيد؛ ولى خواص را كه قوّۀ عاقله و متفكرۀ پيكر مدينۀ فاضلۀ انسانى‌اند، علوم و معارف به كار آيد. اين طايفه، معجزات قولى را كه مائده‌هاى آسمانى و مأدبه‌هاى روحانى‌اند، طلب كنند. نكته سنج و زبان فهم و گوهر شناسند و مى‌دانند كه كالاى علم كجايى است و چگونه كالايى است.
به قول خواجۀ طوسى در شرح اشارات:2 «الخواصّ للقولية اطوع، و العوام للفعلية اطوع» .
يا به گفتۀ ملّاى رومى:
پند فعلى خلق را جذّابتر
كو رسد در جان هر با گوش و كر
قبلۀ مدينۀ طيّبه، تنها معجزۀ فعلىِ باقىِ رسول‌اللّٰه - ص - است كه بدون اِعمال آلات نجومى و قواعد هيوى و يا در دست داشتن زيج3 و ديگر منابع طول و عرض جغرافيايى، آن را در غايت دقت و استوا تعيين كرد و به سوى كعبه ايستاد و فرمود: «محرابى على الميزاب» .
رسول‌اللّٰه - ص - پس از آن كه مبعوث به رسالت شد، سيزده سال در مكه و چند ماه در مدينه به سوى بيت‌المقدس نماز مى‌خواند. ولى در مكه خانه كعبه را بين خود و بيت‌المقدس قرار مى‌داد و اين عمل در مدينه ميسور نبود؛ زيرا اگر كسى در مدينه مواجه مكه باشد، ناچار بايد بيت‌المقدس را پشت‌سر قرار دهد و بالعكس، اما در مكه مى‌تواند در طرف جنوب خانۀ كعبه، هم به سوى كعبه باشد و هم به سوى بيت‌المقدس؛ چون عرض مكه 21 درجه و 25 دقيقه است و طول آن از گِرِنْويچ 39 درجه و 50 دقيقه. و عرض مدينه 25 درجه و طول آن 40 درجه. و عرض بيت‌المقدس 31 درجه و 47 دقيقه و طول آن 35 درجه و 15 دقيقه است. پس مكه و مدينه تقريباً در سطح يك دايرۀ نصف‌النهارند؛ زيرا تفاوت بين‌الطولين بغايت اندك است و مدينه تقريباً در شمال شرقى مكه واقع