33فقهاى عظام شيعه در اصل مسئله كه نايب بايد آگاهى به اعمال حج و عمره داشته باشد، اختلاف ندارند و همگى معتقدند كه چنين شرطى لازم است، ليكن از اين‌كه چنين آگاهى و دانستن از چه زمانى بر نايب لازم است، بين آنان اتفاق نظر نيست و در مجموع دو گفتار از آنان نقل شده است:
1. علم و آگاهى به اعمال حج و عمره، به طور مطلق، شرط لازم است و در غير اين صورت، كسى نمى‌تواند نيابت افراد را بر عهده گيرد. از متقدمين، ابوصلاح حلبى 1 و از متأخرين، محقق نراقى، (يزدى، دوم، 1412ق. ، ج2، ص321)؛ از جمله قائلين اين گفتارند. محقق نراقى دو دليل براى آن ذكر كرد؛ دليل نقلى و دليل عقلى.
دليل نقلى مورد نظر وى عبارت است از دو روايت كه از مصادف (غلام امام صادق(ع) نقل شده و هر دو به يك مضمون مى باشند و آن‌ها عبارت‌اند از:
*«عَنِ‌ابْنِ رِئَابٍ، عَنْ مُصَادِفٍ، عَنْ أَبِي‌عَبْدِ الله(ع) فِي الْمَرْأَةِ تَحُجُّ عَنِ الرَّجُلِ الصَّرُورَةِ؟ فَقَالَ: إِنْ كَانَتْ قَدْ حَجَّتْ وَ كَانَتْ مُسْلِمَةً فَقِيهَةً، فَرُبَّ امْرَأَةٍ أَفْقَهُ مِنْ رَجُلٍ» (حرّ عاملى، اول، 1409ق. ، ج11، ص177).
*«عَنِ الْحُسَيْنِ‌بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُصَادِفٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ الله(ع) أَ تَحُجُّ الْمَرْأَةُ عَنِ الرَّجُلِ؟ قَالَ: نَعَمْ إِذَا كَانَتْ فَقِيهَةً مُسْلِمَةً وَ كَانَتْ قَدْ حَجَّتْ رُبَّ امْرَأَةٍ خَيْرٌ مِنْ رَجُلٍ» (حرّ عاملى، اول، 1409ق. ، ج11، ص177).
در اين دو روايت، جملۀ
«كَانَتْ مُسْلِمَةً فَقِيهَةً» و
«كَانَتْ فَقِيهَةً مُسْلِمَةً»، ظهور دارد كه نايب بايد دانا به احكام باشد. مفهوم مخالف آن، اين است كه اگر غير فقيهه باشد، نمى‌تواند نايب شود.
اما دليل عقلى وى اين است كه انسان تا به اعمال و افعال يك كار آگاهى نداشته باشد، نمى‌تواند آن را انجام دهد و دانش مقدم بر عمل است. بدين جهت كسى كه نسبت به اعمال و افعال حج و عمره ناآگاه بوده و دانش آن را نداشته باشد، نمى‌تواند مسئوليت نيابت آن را بر عهده گيرد.