15
آداب سفر در دايرة المعارف فقه شيعه (جواهر الكلام)
ولى الله ملكوتى فر
چكيده
فقهاى بزرگوار ما در كتاب حج - با توجه به اهميت ويژۀ اين سفر معنوى و اثرى كه در انسان دارد - آدابى را از مجامع حديثى استخراج و تبيين كرده‌اند كه عمل به آنها در رسيدن به هدف واقعى حج، بسيار مؤثر است و به روح و روان انسان جان تازه مى‌بخشد. بيشتر مطالبيكه در اين نوشته بررسى گرديده، بر مبناى حديثى است كه امام صادق (ع) در حديث حمّاد بن عيسى از وصيت لقمان بيان مى‌كند.
كليد واژه‌ها: سفر، آداب، صاحب جواهر، نماز.
مقدّمه
همه ساله افراد زيادى به سفرهاى زيارتى؛ مانند حج، عمره، عتبات عاليات، سوريه و مشهد رضوى و ديگر اماكن مقدّس ميروند، ولى هدف اصلى زيارت كه تغيير رفتار و الگو گرفتن از بزرگان و در نهايت قُرب الهى است، كمتر حاصل مى‌شود. براى نمونه، از هدف‌هاى مهم در تمام زيارتها، توجه بيشتر به واجبات دينى است؛ مانند نماز، پرداخت خمس، رعايت حق‌الناس و. . . ليكن در عمل مى‌بينيم كه در بسيارى از زائران تحوّل لازم به وجود نيامده است. يكى از علت‌هاى عمدۀ آن، اين است كه با اسرار، آداب و اخلاق در سفر آشنايى لازم نداريم و حال آنكه در كتاب‌هاى فقهى، اخلاقى، تفسيرى و حديثى، مطالب بسيار مفيدى وجود دارد كه عمل به آنها دگرگونى عجيبى در زندگى فردى و اجتماعى مسافر ايجاد مى‌كند.
ما براى رسيدن به اين هدف والا، آداب سفرهاى زيارتى را از كتب گوناگون