75حال مى‌خواهم آنان را در حج خود شريك سازم. 1
10. رحيم، ام ولد حسين بن على يقطين
شيخ طوسى در كتاب الغيبه از او حديث روايت كرده و در فضايلش گفته است:
«وَ كَانَتِ امْرَأَةً فَاضِلَةً قَدْ حَجَّتْ نَيِّفاً وَ عِشْرِينَ حَجَّة » . 2
«زنى فاضل بود و بيست و چند نوبت حج به جا آورد.»
11. زنان حج‌گزار در سفرنامه ابن جبير
ابن جبير وقتى به حج مى‌رسد، در سفرنامۀ خود توجه تام و تمام به حضور زنان دارد و در سالى كه حج به جا آورد؛ يعنى 579 از چند زن مشهور نام مى‌برد كه در قسمت اول اين سلسله مقالات درج شد 3و در اينجا فقط به ذكر نام آنها اكتفا مى‌شود:
1/11. ملك خاتون دختر امير مسعود، شاه در بند و ارمنستان
4
2/11. مادر معزالدين صاحب موصل و همسر بابك 5
3/11. دختر دقوس صاحب اصفهان 6
4/11. بانوجمانه دختر فليته، عمه امير مكثر 7
5/11. خاتون‌هاى خراسانى 8
12. زنان سفرنامه‌نويس
يكى از راه‌هاى دست‌يابى به اطلاعات زنان حج‌گزار، سفرنامه‌هايى است كه توسط زنان نگارش يافته است. در اين سال‌هاى اخير كه همت به چاپ و نشر سفرنامه‌هاى حج جدى شده، در لابلاى آنها چند سفرنامه نيز از زنان نشر يافته كه گزارش سفر خود از حج را بازگو كرده‌اند. در قسمت قبلى اين سلسله مقالات به پنج مورد اشاره كرده‌ام كه در اينجا به ذكر نام آنها اكتفا مى‌شود. و به آن مقاله ارجاع مى‌دهم. 9