63
چكيده
طبق شمارشِ مناسكهاى حج، از محرّمات احرام، استظلال حرام نوزدهم است و آن، از مسائل مبتلابه و از مباحث چالشى ميان فقهاى خاص و عام به شمار مى‌آيد.
به اجماع فقهاى شيعه، استظلال در روز براى مردان، در حال اختيار و در حال سير و حركت حرام است. ولى ابن جنيد و بسيارى از علماى اهل تسنن آن را جايز شمرده‌اند. بيشتر فقهاى معا صر، استظلال در شب و استظلال در مكه و عرفات و منا را جايز دانسته و گروهى نيز قائل به احتياط شده‌اند، ولى قدما هيچ اشاره‌اى به آن نكرده‌اند. در مورد جواز استظلال به هنگام اضطرار، هيچ اختلافى ميان فقها نيست البته كفاره دارد. همچنين جواز استظلال (مطلقاً) براى زنان وكودكان اجماعى است وكفاره ندارد. در مورد استظلال در هواى بارانى و ابرى و سرد، ميان فقها اختلاف فتوا وجود دارد. استظلال چه اختيارى باشد و چه اضطرارى، كفاره دارد.
كليد واژه ها: استظلال، تظليل، خيمه، مكه، عرفات و منا، اضطرار، روز، شب، زنان، توقفگاه.
مقدمه
فقهاى شيعه و سنى، در مورد استظلال بحثهاى فراوان دارند؛ مانند: استظلال در روز، استظلال در روزهاى ابرى، بارانى و هواى سرد و طوفانى، استظلال در حالت اضطرار، استظلال بر بدن، استظلال در توقفگاهها و منزلگاهها؛ چون توقف در پمپ بنزين‌ها، اسكان در منازل شهر مكه وعرفات و منا. استظلال براى زنان وكودكان، استظلال در شب و بالاخره كفارۀ استظلال.
ميان فقهاى شيعه، در بارۀ استظلال در روز؛ على رغم اختلاف مبانى، اتفاق نظر وجود دارد، ولى ميان فتاواى فقيهان شيعى با فقهاى سنى اختلافى است فاحش.
فتاوا در مورد استظلال، بر دو مبنا استوار است: