74
مقام امام صادق (ع) در شهر حلّه
موقعيت مقام
مقام امام صادق (ع) در شهر حلّه،1 در محلۀ جامعين،2 در ميان نخلستانى مشرف بر شط فرات، نزديك مرقد عبدالله فارسى واقع شده است.
ورود امام صادق (ع) به شهر حلّه
در متون تاريخى، بر زمان ورود امام صادق (ع) به شهر حلّه تصريح نشده، اما دو نشانه وجود دارد كه شايد بتوان با توجه به آنها، ورود امام (ع) به اين شهر را ثابت كرد:
مطلب اول: ورود امام صادق (ع) به شهر حلّه هنگامى واقع شد كه ايشان براى ديدار با دومين خليفۀ عباسى، ابوجعفر منصور دوانيقى، به «هاشميه»3 رفت؛ شهرى كه امروزه از توابع حلّه است و در آن روزگار به سبب سكونت منصور، به شهر ابوجعفر معروف بوده است؛ هر چند كه هاشميه را برادر منصور، يعنى ابوالعباس سفاح پيش از آن‌كه منصور در سال 148 هجرى بغداد را بسازد و پايتخت خويش قرار دهد، تأسيس كرد. براى پرهيز از طولانى شدن سخن تنها به نقل روايت مربوط به اين بحث مى‌پردازيم.
شيخ كلينى به اِسناد خويش از صفوان جمال نقل كرده كه گفت:
براى بار دوم امام صادق (ع) را به كوفه بردم؛ در حالى كه ابوجعفر در آن‌جا بود. چون به شهر هاشميه، يعنى شهر ابوجعفر رسيديم. . .4
مطلب دوم: ورود امام (ع) به حلّه، هنگام ديدار با خليفۀ دوم عباسى (ابوجعفر) در بغداد بود؛ زيرا هر كه از كوفه به بغداد مى‌رود، مجبور است از حلّه عبور كند. اميرموْمنان (ع) نيز هنگام رفتن به بغداد براى جنگ با خوارج نهروان، وارد حلّه شد و از آن‌جا عبور كرد، كه در تاريخ مشهور است.5
سيد بن طاووس در كتاب «مهج الدعوات»6 آورده است كه منصور عباسى نُه بار امام صادق (ع) را نزد خويش فرا خواند كه سه بار آن به بغداد بود؛ يك بار قبل از كشته شدن محمد و ابراهيم، فرزندان عبدالله بن حسن، بار ديگر بعد از قتل آن دو، و بار سوم كه امام (ع) به درخواست خليفۀ وارد بغداد شد، منصور عباسى آن حضرت را مسموم كرد و به شهادت رساند.
تاريخ ورود امام (ع) به شهر حلّه
براى آگاهى از اين تاريخ، بايد به چند رويداد تاريخى توجه كنيم:
1. در سال 132 ه، ابوالعباس سفاح به خلافت مى‌رسد كه پيش‌تر شهر هاشميه را تاْسيس كرده است.
2. در سال 136 ه، ابوجعفر منصور عباسى، در روز مرگ برادرش سفاح به خلافت مى‌رسد.
3. تأسيس شهر بغداد به دست منصور، در سال 145ه.
4. كشته شدن محمد و ابراهيم، فرزندان عبدالله بن حسن در سال 145ه.
5. ولادت امام صادق (ع) در سال 83 ه در مدينه.
6. وفات آن حضرت (ع) در 148 ه در 65 سالگى و دفن در قبرستان بقيع.7
ازكنار هم نهادن اين برهه‌هاى تاريخى، زمان ورود امام صادق (ع) به شهر حلّه به دست مى‌آيد. اگر امام (ع) در شهر هاشميه، منصور عباسى را ديدار كرده باشد، تاريخ ورودشان به حلّه 136 يا 135 ه خواهد بود و اگر مكان ملاقات، بغداد بوده باشد، يك بار در سال 145 ه پيش از كشته شدن محمد و ابراهيم و دو بار در سال‌هاى 145و 148 ه پس از شهادت آن دو به شهر حلّه وارد شده‌اند.
تاريخ ساخت و بازسازى مقام
دانستيم كه تاريخ ورود امام صادق (ع) به اين مقام در شهر حلّه بين سال‌هاى 136 و 148 ه يعنى در فاصله به خلافت رسيدن منصور و شهادت امام (ع) ، بوده است. اما تاريخ ساخته شدن اين مقام معلوم نيست. پيش‌تر گفته شد