109- بزرگ‌ترين تخريب ضريح امام بعد از حمله متوكل، هجوم وهابيون در سال 1810م بود. آنان در صبح 20 اوريل آن سال از بخش غربى وارد شهر شدند و ضريح امام را ويران كردند و تمامى زينت‌هاى موجود در آن را به غارت بردند و حدود 5 هزار شيعه را كشتند.
- ايران براى توسعه نفوذ خود در منطقه، به توزيع نسخه‌هاى قرآن پرداخته است. دولت عثمانى از ارسال سرى و فروش اين قرآن‌ها در مناطق تحت اداره خود جلوگيرى مى‌كند.
11. مرقد فضولى
«ملا محمد بن سليمان فضولى» شاعر و انديشمند والامقام شيعه (910- 990) است. در كربلا و در خانواده‌اى آذربايجانى به دنيا آمد. او را بزرگ‌ترين شاعر تركى آذرى در سده دهم مى‌دانند. مزار فضولى در سمت راست (بيرون) باب قبله و كنار خيابان است. پيشتر اتاقى در محل كشتى كنونى، روبه‌روى باب قبله قرار داشت كه معروف به «مزار فضولى» بود و اكنون نيز در سمت راست ورودى كتابخانه، سنگ قبرى از او گذاشته‌اند كه در مورد اخير با حقايق تاريخى ناسازگار است. او به جز ديوان شعر، كتابى مستقل در مقتل امام حسين (ع) به نام «حديقة السُعَدا» تأليف كرده است. از اين شاعر شيعى اشعار بسيارى در مدح و منقبت اهل بيت و امام حسين (ع) به يادگار مانده كه پايان مقاله را با ابياتى از شعر او مى‌آرايم:
چون خاك كربلاست فضولى مقام من نظم به هر كجا رود حرمتش رواست
زر نيست، سيم نيست، گهر نيست، لعل نيست
خاك است شعر بنده ولى خاك كربلاست8
پى نوشت:
1. محمد صادق كرباسى، دائرة المعارف الحسينيه (تاريخ المراقد) ، ج2، ص 113.
2. مريم، آيه 25-22.
3. مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَمْرٍو الزُّهرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا بَكْرُ بْنُ سَالِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ ع فِي قَوْلِهِ فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَكاناً قَصِيًّا قَالَ خَرَجَتْ مِنْ دِمَشْقَ حَتَّي أَتَتْ كَرْبَلَاءَ فَوَضَعَتْهُ فِي مَوْضِعِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ ع ثُمَّ رَجَعَتْ مِنْ لَيْلَتِهَ (شيخ طوسى، تهذيب‌الأحكام، ج 6، ص 73 و بحارالأنوار، ج 14، ص212) .
4. نام‌برده مقاله‌اى درباره نخله مريم در مجله «ينابيع» شماره 28 نوشته است.
5. ماده تاريخ «انگشت يار» 982 است، يعنى سال بازسازى اين گلدسته.
6. «جزاي هدم و اوامر عذاب و نار» معادل: 1354\ 257 + 773 + 254 + 49 + 21 است؛ يعنى سال تخريب. دائرة المعارف الحسينيه، ج2، ص 309.
7. دائره المعارف الحسينيه تاريخ المراقد، ج2، ص147؛ ج3، ص55.
8. فضولى، محمد، ديوان فارسى، به كوشش حسيبه مازى اوغلى، استانبول، ص 15.
9. مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَمْرٍو الزُّهرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا بَكْرُ بْنُ سَالِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ ع فِي قَوْلِهِ فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَكاناً قَصِيًّا قَالَ خَرَجَتْ مِنْ دِمَشْقَ حَتَّي أَتَتْ كَرْبَلَاءَ فَوَضَعَتْهُ فِي مَوْضِعِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ ع ثُمَّ رَجَعَتْ مِنْ لَيْلَتِهَ (شيخ طوسى، تهذيب‌الأحكام، ج 6، ص 73 و بحارالأنوار، ج 14، ص212) . س