84سمت آن نيز مقام ادريس و زين العابدين (ع) قرار دارد. تاكنون رواق‌هاى شمالى و شرقى و غربى آن ساخته شده است. يكى از جاذبه‌هاى مسجد سهله، فعاليت‌هاى گسترده فرهنگى مديريت مسجد است. سالن بزرگى در جوار مسجد به عنوان فروشگاه كتاب و محصولات فرهنگى قرار دارد كه پس از نماز، گشتى در آن زدم و چند نمونه از منشورات آن را تهيه كردم. كتاب «دليل عتبة مسجد السهله» يكى از آثار خوب منتشره آن بود. از فعاليت‌هاى فرهنگى مسجد، ايجاد سايتى به آدرس www. alsahla. net است. اين وب‌سايت امكانات خوبى را براى آشنايى با مسجد فراهم نموده است.
كناسه تا نخيله
مسير يك ساعته نجف به كربلا آسان بود و سريع؛ ولى ما مسير كوفه به كربلا را انتخاب كنيم؛ با زمان تقريبى پنج ساعت و با سه توقف و زيارت. در حاشيه اين مسير، سه مكان زيارتى و چند مكان تاريخى قرار داشت كه براى بار نخست بدان‌جا قدم مى‌گذاشتم: مزار زيد بن على (ع) ، مزار رشيد هجرى، مزار ذى الكفل و يارانش و همچنين مكان‌هايى چون نخيله، كناسه، شهر كفل و مسجد باشكوهش با يك مناره.
1. زيد بن على (ع) : از كوفه تا كناسه حدود 30 كيلومتر فاصله است و براى رفتن نيز بايد جاده كوفه به حله را انتخاب كرد. در 25 كيلومترى مسير، تابلويى قرار داشت كه مسير مزار زيد را نشان مى‌داد. درست در سمت راست جاده و در مسيرى فرعى، پس از طى دو كيلومتر گنبد حرم زيد ديده شد. به كناسه وارد شده بودم. اين مكان پيشتر نام يكى از محلات كوفه بود22 كه حوادث متعدد تاريخى در آن اتفاق افتاده است. به دار آويختن و سوزندان زيد بن على (ع) يكى از فجيع‌ترين حوادث تاريخ اسلام است.
زيد، فرزند امام سجاد (ع) در ماه صفر سال 118 هجرى در كوفه قيام كرد و چهارده هزار تن با او در جهاد با ستم‌كاران و دفاع از ستم‌ديدگان بيعت كردند. يوسف بن عمر، كارگزار امويان در عراق، در جست‌جوى او مى‌كوشيد. وقتى زيد قيام را آغاز كرد، به‌جز چهارده مرد با او بيرون نيامدند و زيد گفت: «اين بيعت را حسينى كرديد!» سپس به پيكار با ايشان برخاست. تيرى به او زدند كه به پيشانى‌اش اصابت كرد. او را از ميدان بيرون بردند و همان شب جان سپرد و با لباس خونين به خاكش سپردند. چون بامداد شد، يوسف بن عمر محل خاكسپارى او را يافت؛ بدنش را بيرون آورد و سر از تنش جدا كرد و براى هشام بن عبد الملك به شام فرستاد. پيكر بى سر او را در محلّه كناسه كوفه به دار آويختند. سپس به دستور هشام بن عبدالملك، پيكرش را آتش زدند.23 زيد در 42 سالگى به شهادت رسيد. او شخصيتى پرهيزكار، عابد، فقيه، شجاع و سخى بود و امام صادق (ع) در سوگ وى گريست.24
در مكان به دار آويختن و سوزاندن زيد، بارگاه باشكوهى ساخته‌اند. ضريحى زيبا در حرمى باعظمت در وسط يك صحن بزرگ. اين حرم، يك گنبد بزرگ و دو مناره دارد. وقتى وارد رواق شدم، ديدم كه زيارتنامه زيد را در ورودى آن قرار داده‌اند. در ضلع شرقى صحن، چند نخل قرار دارد كه گويا رمز و نشان شهادت اوست؛ اما متأسفانه برخى از مردم آن‌جا معتقدند كه زيد بر همين نخل آويخته و سوزانده شد. البته در نقد اين اعتقاد خرافى، برگه‌اى در كنار نخل‌ها نصب كرده بودند.
2. رشيد هجرى: مزار اين شهيد، قبل از مقام زيد بن على (ع) است، با فاصله تقريبى 4 كيلومتر، درست در سمت راست جاده كوفه به حله. اين محل از توابع نُخيله است كه بعد از زيارت زيد، از جاده اصلى به آن‌جا رفتم؛ گرچه بعداً يكى از اهالى آن‌جا، جاده‌اى را نشانم داد كه مستقيم به كناسه منتهى مى‌شد.
رشيد هجرى از ياران راستين اميرمؤمنان (ع) است كه بريده شدن دست‌ها و پاهايش و مصلوب گرديدنش را پيش‌گويى كرده بود.25 گويا رشيد به دست زياد بن ابيه به شهادت رسيد؛26 هرچند برخى قاتل او را عبيدالله بن زياد مى‌دانند.27
مرقد رشيد داراى يك صحن با گنبدى فيروزه‌اى است. بر روى سنگ نبشته‌اى تاريخ بناى كنونى (1414ق) درج شده است. متأسفانه به دليل در حاشيه قرار داشتن اين مزار، و غير مسكونى بودن اطراف آن، زائران كمى به آن‌جا مى‌روند.
3. ذى الكفل: در سمت چپ جادۀ منتهى به حلّه، شهر كفل قرار دارد كه براى زيارت و بازديد راهى آن‌جا شدم. اين شهر در منطقه نُخَيله كه نخل‌هاى فراوان و به‌هم تنيده دارد، واقع است. نُخَيله تاريخى درخشان دارد؛ به‌خصوص نام آن را مى‌توان در بخش‌هاى مختلف دوران خلافت امير مؤمنان (ع) ديد. اين منطقه گواه است كه چون اميرمومنان (ع) خبر غارت‌گرى ياران معاويه در أنبار را شنيد، خود پياده به راه افتاد تا به نُخيله رسيد. مردم در نخيله بدو پيوستند و گفتند: اى امير مؤمنان! ما كار آنان را كفايت مى‌كنيم. امام فرمود: شما كه از عهده كار خود برنمى‌آييد، چگونه كار ديگرى را برايم كفايت مى‌كنيد؟ ! اگر پيش از من رعيت از ستم فرمان‌روايان مى‌ناليد، امروز من از ستم رعيت خود مى‌نالم.28
در اين شهر دو اثر تاريخى و تمدنى قرار دارد: مسجد نخيله كه از دور مناره قديمى آن نمايان است و مزار ذى‌الكفل با گنبدى خاص كه نمونه‌اش را بر مزار شوش دانيال ديده بودم.