18
7. آيا هم روايات كتاب على (ع) صحيح است؟
اصل كتاب على (ع) در دسترس ما نيست و در صحت روايات اصل آن كتاب كه امروز نزد حضرت حجت (ع) است، جاى شك و شبهه نيست. آنچه امروز داريم، رواياتى است كه از آن كتاب نقل و در كتاب‌هاى مختلف و در ابواب گوناگون پراكنده شده است. در بعضى از اين روايات، از حيث سند يا دلالت مى‌توان خدشه كرد. برخى علما ازجمله شيخ طوسى در كتاب «الاستبصار» در روايتى از اين كتاب شك مى‌كند و آن را متروك به‌واسط اِجماع از ناحى شيعه مى‌داند. 1نيز ممكن است رواياتى از آن، حمل بر تقيه شود. البته بسيارى از روايات آن را با توجه به «تسامح در ادل سنن» 2و همچنين عمل اصحاب و شهرت مى‌توان پذيرفت؛ ولى بايد توجه داشت كه فقيه با اين روايات، مثل ساير روايات برخورد مى‌كند: گاهى مى‌توان مسئله را حل كرد و فتوا داد و گاهى بايد توقف كرد. پس نمى‌توانيم روايات منسوب به اين كتاب را صددرصد صحيح و معتبر بدانيم؛ بلكه اين روايات پيرو قوانين و قواعدى است كه در فنّ رجال و درايه آمده و دقتِ دلالتى و سندىِ خاص خود را مى‌طلبد.
8. چه كسانى كتاب على (ع) را ديده‌اند؟
ام‌سلمه، بهترين همسر پيامبر بعد از خديجه (عليها السلام) چندين بار اين كتاب را در اختيار داشت. وقتى اميرالمؤمنين (ع) در قضى جنگ جمل، خواستند به بصره و كوفه بروند، كتاب را نزد ام‌سلمه گذاشتند. كتاب نزد وى بود تا حضرت اميرمؤمنان شهيد شدند و امام حسن (ع) به مدينه آمدند و در آن هنگام، كتاب را به امام تحويل دادند. شهربن‌حوشب اين ماجرا را چنين نقل مى‌كند: « أنّ علياً حين سار إلى الكوفة استودع أم‌سلمة كتبه و الوصية فلما رجع الحسن دفعتها إليه» ؛ 3وقتى هم كه حضرت سيدالشهدا (ع) عازم كربلا شدند، كتاب را نزد ام‌سلمه گذاشتند 4و هنگامى‌كه كاروان حسينى پس از جريان اسارت به مدينه بازگشت، وى امانت را به امام زين‌العابدين (ع) بازگرداند. از برخى روايات نيز استفاده مى‌شود كه مدتى هم اين كتاب نزد فاطمه، دختر امام‌حسين (ع) بود. 5
ابن‌عباس هم از توفيق ديدن كتاب على (ع) و يا قسمتى از آن سخن مى‌گويد: «دخلتُ على على بذى‌قار فأخرج إلى صحيفة و قال لى يابن‌عباس هذه صحيفة أملاها علَى رسول‌الله و خطى بيدى» ؛ 6در ذى‌قار (از استان‌هاى عراق) خدمت على (ع) رسيدم؛ صحيفه‌اى بر من