34
زيارت وداع
آخرين زيارتى كه در حرم يك امام يا حرم پيامبر خوانده مى‌شود و در آن، آرزوى زيارت دوباره و درخواست تجديد عهد از خداوند مى‌شود، «زيارت وداع» نام دارد. در زيارت‌نامه‌ها چنين تعبيراتى ديده مى‌شود: «اللهم لا تجعله آخر العهد منا و منه» يا «اللّهم صل على محمدٍ و آل محمد و لا تجعله آخر العهد من زيارتى ابن رسولك و ارزقنى زيارته ابداً ما ابقيتنى» . 1
در زيارت امام حسين (ع) يكى از آداب زيارت، آن است كه پس از تمام شدن زيارت، زائر بالاى سر امام حسين (ع) رفته و زيارت وداع بخواند و آدابى دارد كه در كتب دعا آمده است. 2
زيارت وداع در حج هم به نام «طواف وداع» آمده است. هنگامى كه حاجى مى‌خواهد مكه را ترك كند، طواف وداع مى‌كند و در هر دور، حجرالأسود و ركن يمانى را استلام مى‌كند و دعاهاى خاصى دارد كه مضمون آن، اميدوارى زائر به آمرزش گناهان و برخوردارى از اجر الهى است و درخواست مى‌كند كه آخرين زيارت خانه خدا نباشد: «اللهم لا تجعله آخر العهد من بيتك» . رعايت اين آداب در زيارت قبور امامان، در زيارت اعتاب مقدسه نجف، كربلا، كاظمين و سامرا و در دعاهاى وداع، آمده است. 3
زينبيه
حرم حضرت زينب (رحمه الله) در حومه شهر دمشق در سوريه، به «زينبيه» مشهور است. وقتى آن حضرت در شام از دنيا رفت، در قريه «راويه» شام به خاك سپرده شد. با گذشت زمان، مدفن ايشان زيارتگاه گشت و امروز به نام زينبيه، ميعادگاه شيفتگان اهل بيت و زيارتگاه مسلمانان است. البته محققان در مورد محل دفن حضرت زينب، اختلاف دارند و بعضى قبر او را در غير شام (مدينه يا مصر) مى‌دانند. ولى طبق برخى نقل‌ها، پس از حادثه عاشورا، به‌ويژه پس از قتل عام مردم مدينه در «واقعه حرّه» ، حضرت زينب به شام رفت و در آن‌جا درگذشت، يا به دستور يزيد به مصر تبعيد شد و آن‌جا وفات يافت. در قاهره هم بارگاهى منتسب به آن حضرت به نام «زينبيه» وجود دارد. 4
امروز در شهرهاى مختلف، بناها و تكيه‌هايى به نام «زينبيه» ساخته مى‌شود كه كانونى براى جلسات دينى و برگزارى مجالس دعا و عزادارى است.