93
شاگردان
كسانى كه در فقه، حديث و انساب و ديگر علوم از وى بهره‌مند شده‌اند يا كسانى كه با واسطه يا بدون واسطه از وى اجازه گرفته‌اند، بسيارند كه ما به نام چند نفر از آنان بسنده مى‌كنيم:
1. شهيد اول، محمد بن محمد مكى عاملى (734 - 786) ؛ 2. ابوطالب محمد بن محمد، پسر شهيد اول؛ 3. ابوالقاسم على، فرزند ديگر شهيد اول؛ 4. فاطمه، ملقب به «ست المشايخ» ، دختر شهيد اول؛ 5. فاطمه ام الحسين، مقلب به «سيدة المشايخ» ، دختر ابن‌معيه؛ 6. سيد حسن بن ابى‌الفتح بن دهان حسينى؛ 7. جمال‌الدين احمد بن محمد حداد (زنده به سال 745) ؛ 8. شمس‌الدين محمد بن محمد، پسر فخر المحققين؛ 9. صاحب «عمدة الطالب» احمد بن على بن عنبه (748 - 828) ؛
و داماد اين عالم بزرگوار كه بيش از دوازده سال از محضر وى بهره جست.
گفتنى است كه ابن‌معيّه سه دختر داشته كه هر سه اهل فضل و كمال بودند. 1در توصيف جايگاه علمى اين تبارشناس و تاريخ‌نگار برجسته عالم تشيع، به ديدگاه چند تن از بزرگان عرصه علم و عمل بسنده مى‌كنيم.
صاحب «امل الآمل» وى را عالم جليل القدر، شاعر و اديب 2و شهيد اول او را اعجوبه زمان و مجمع فضايل و از وزنه‌هاى كم نظير زمان توصيف مى‌كند. ابن‌عنبه شاگرد و داماد وى كه دوازده سال در كنار وى بوده مى‌گويد:
اما روايات او از مشايخ و وسعت آن و آشنايى وى به غوامض حديث و الحاق آن به علماى بزرگ گذشته، چيزى نيست كه مخالفى داشته باشد. 3
ابن‌معيّه علاوه بر اين‌كه به شهيد اول اجازه در نسب‌شناسى داده بود، به سه فرزند آن شهيد، يعنى ابوطالب محمد و ابوالقاسم على و فاطمه «ست المشايخ» نيز اجازه داده بود. 4
تأليفات
1. اخبار الامم (شاگردش مجلدات آن را 11 جلد نگاشته است) ؛ 2. تبديل الاعقاب؛ 3. الابتهاج فى الحساب؛ 4. الثمرة الظاهرة من الشجرة الطاهرة (در 4 جلد در انساب طالبيان كه به صورت مشجر به نگارش درآمده است) ؛ 5. الجذوة الزينبيه؛ 6. سبك الذهب فى سبك