73كردن وسيلۀ آرامش و راحتى براى آنان، مورد توجه قرار گرفته است. گفتنى است كاروانسراها بيشتر در راه‌هاى منتهى به شهرها بوده است.
دربارۀ منزلگاه‌هاى راه كربلا - نجف دو نظريه وجود دارد:
1. گروهى بر اين باورند كه بناى كاروانسراهاى متعدد در راه كربلا و نجف طبق نياز مسافران بوده، بدون در نظر گرفتن اين مطلب كه آيا مسافران به قصد زيارت آن را طى مى‌كنند و به اين كاروانسراها وارد مى‌شوند يا به قصد ديگر.
بنابراين نظريه، در اين مسير هر مسافرى مى‌توانسته از منزلگاه‌هاى آن استفاده كند و هيچ منعى براى او وجود نداشته است.
2. گروه ديگر معتقدند برخى از كاروانسراها وقفى بوده و بانيان آن‌ها به هدف زائران عتبات مقدس ساخته‌اند. در مجلۀ «الأهالى» بحثى دربارۀ «خان النص» نشر يافته كه نويسنده در بخشى از آن مى‌نويسد:
«در بررسى و پژوهش‌هاى خود به اين نتيجه رسيدم كه در راه ميان تهران و نجف، 99 كاروانسرا وجود داشته و سه منزلگاه نيز در راه نجف - كربلا است.»
نگارنده در سفرى به خراسان، براى زيارت امام رضا (ع) ، منزلى مانند كاروانسراى «النص» ديدم و دربارۀ آن پرس و جو كردم، گفتند: مخصوص زائران امام رضا (ع) است.
طبق نقلى سلسلۀ منزلگاه‌هاى زيارتى، از بصره آغاز مى‌شود، از ديوانيه مى‌گذرد تا اين كه به نجف و آنگاه كربلا و از آنجا به اسكندريه و سپس به بغداد مى‌رسد و سرانجام راه‌هايى در سرزمين ايران را پوشش مى‌دهد. آنچه اين سخن را مُهر تأييد مى‌زند، فراوانى زائران ايرانى است كه به قصد زيارت عتبات مقدس عراق، راهى مى‌شده‌اند و در اين راه، به منزلگاه و مكان استراحت نياز داشته‌اند تا به كربلا برسند.
نجف - كربلا
تنها مسيرى كه تاريخ بر رفت و آمدهاى فراوان آن گواه است و آن را از ديگر مسيرهاى تردد متمايز نشان مى‌دهد، راه نجف - كربلاست؛ راهى پراز مسافران و زائران مشتاق كه ميان حرم مطهر على بن ابى‌طالب (ع) و فرزند شهيدش امام حسين (ع) ، شكوه و عظمت يك سفر بى‌نظير زيارتى را به عالى‌ترين شكل به نمايش مى‌گذارد.