متن کتاب فرهنگ زیارت: فصلنامه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، تاریخی - جلد 14 - صفحه 56

(5 تا 200)

56او به تو سپردم، حفظ كن و خيرخواه خود باش و ببين خدا را در زندگى تو چه پايگاهى است، و پيمان (و بازخواست از) تو نزد او هنگام بازگشت همچنين است. بنگر، اگر دنيا در ديده تو [جز] اين باشد كه برايت توصيف كردم، از آن روى به جانب سرايى بگردان كه (توجّه) امروزه (بدان) موجب كسب خرسندى (خدا) ست. پس چه‌بسا حريصى به كارى از كارهاى دنيا دست يابد و چون بدان رسد (همان كار) گردن‌گير و موجب بدبختى او شود، و چه‌بسا كسى كه در انجام كارى از كارهاى آخرت اكراه دارد، (ولى) بدان برسد و به همان سبب نيكبخت گردد. ¹

سرسپردگى محض، رازدارى و صاحب سرّ بودن امام، هدايت، تعليم و شاگردپرورى، تأليف، حفظ و انتشار احاديث بسيار، روشنگرى و پاسخ به سؤالات و شبهات، از شاخصه‌هاى مهم حيات جابر بن يزيد جعفى است. اين يار گران‌قدر و دانشمند بزرگ در سال 128 هجرى در كوفه درگذشت. ²

ميراث علمى

جابر از محدثين بزرگ كوفه به شمار مى‌رفت. ³يعقوبى نام جابر بن يزيد جعفى را در زمر فقهاى برجست اواخر دور اموى و اوايل دور عباسى آورده است. ⁴وى محدثى پركار بود كه روايات بسيارى را در سينه داشت. همگان بر گستره آگاهى او به حديث و همچنين دانش فراوان او به دين اذعان دارند؛ ⁵به گونه‌اى كه برخى از محدثين مدعى‌اند اگر جابر نبود، كوفه از حديث تهى مى‌شد. ⁶جابر از امام باقر (ع) حدود 70 هزار حديث شنيده كه نزديك به 50 هزار از آن را براى كسى بازگو نكرده است. ⁷چيرگى و تسلط وسيع جابر بر احاديث امام نشانه نزديكى، اطمينان، رازدارى و امانت‌دارى اوست و اين سخن از امام نقل شده است: «اگر رازنگه‌داران مورد اطمينانى مى‌ديديم (از علم خود به آنها) مى‌گفتيم» . ⁸

گرچه در ميان آثار روايى و رجالى غير شيعه، كسانى او را توثيق كرده‌اند ⁹و روايت او در برخى از آثار حديثى اهل سنت به چشم مى‌خورد، ¹⁰اما متأسفانه بسيارى با اذعان بر شكوه علمى جابر، بر او تاخته‌اند ¹¹و احاديثش را رد كرده، ¹²تضعيفش نموده‌اند ¹³و حتى ابوحنيفه از جابر با عنوان كذاب ياد كرده است! ¹⁴علت اين هجوم، بيان برخى از اعتقادات خاص شيعه، مثل رجعت از سوى جابر بود. ¹⁵كمال‌الدين دميرى او را شيعى مى‌داند كه به رجعت باور دارد؛

1) . «يَا جَابِرُ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَا يَنْبَغِى لَهُ أَنْ يَرْكَنَ وَ يَطْمَئِنَّ إِلَى زَهْرَةِ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ اعْلَمْ أَنَّ أَبْنَاءَ الدُّنْيَا هُمْ أَهْلُ غَفْلَةٍ وَ غُرُورٍ وَ جَهَالَةٍ وَ أَنَّ أَبْنَاءَ الْآخِرَةِ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ الْعَامِلُونَ الزَّاهِدُونَ أَهْلُ الْعِلْمِ وَ الْفِقْهِ وَ أَهْلُ فِكْرَةٍ وَ اعْتِبَارٍ وَ اخْتِبَارٍ لَا يَمَلُّونَ مِنْ ذِكْرِ اللهِ وَ اعْلَمْ يَا جَابِرُ أَنَّ أَهْلَ التَّقْوَى هُمُ الْأَغْنِيَاءُ أَغْنَاهُمُ الْقَلِيلُ مِنَ الدُّنْيَا فَمَئُونَتُهُمْ يَسِيرَةٌ إِنْ نَسِيتَ الْخَيْرَ ذَكَّرُوكَ وَ إِنْ عَمِلْتَ بِهِ أَعَانُوكَ أَخَّرُوا شَهَوَاتِهِمْ وَ لَذَّاتِهِمْ خَلْفَهُمْ وَ قَدَّمُوا طَاعَةَ رَبِّهِمْ أَمَامَهُمْ وَ نَظَرُوا إِلَى سَبِيلِ الْخَيْرِ وَ إِلَى وَلَايَةِ أَحِبَّاءِ اللهِ فَأَحَبُّوهُمْ وَ تَوَلَّوْهُمْ وَ اتَّبَعُوهُمْ فَأَنْزِلْ نَفْسَكَ مِنَ الدُّنْيَا كَمَثَلِ مَنْزِلٍ نَزَلْتَهُ سَاعَةً ثُمَّ ارْتَحَلْتَ عَنْهُ أَوْ كَمَثَلِ مَالٍ اسْتَفَدْتَهُ فِى مَنَامِكَ فَفَرِحْتَ بِهِ وَ سُرِرْتَ ثُمَّ انْتَبَهْتَ مِنْ رَقْدَتِكَ وَ لَيْسَ فِى يَدِكَ شَىْءٌ وَ إِنِّى إِنَّمَا ضَرَبْتُ لَكَ مَثَلًا لِتَعْقِلَ وَ تَعْمَلَ بِهِ إِنْ وَفَّقَكَ اللهُ لَهُ فَاحْفَظْ يَا جَابِرُ مَا أَسْتَوْدِعُكَ مِنْ دِينِ اللهِ وَ حِكْمَتِهِ وَ انْصَحْ لِنَفْسِكَ وَ انْظُرْ مَا اللهُ عِنْدَكَ فِى حَيَاتِكَ فَكَذَلِكَ يَكُونُ لَكَ الْعَهْدُ عِنْدَهُ فِى مَرْجِعِكَ وَ انْظُرْ فَإِنْ تَكُنِ الدُّنْيَا عِنْدَكَ عَلَى غَيْرِ مَا وَصَفْتُ لَكَ فَتَحَوَّلْ عَنْهَا إِلَى دَارِ الْمُسْتَعْتَبِ الْيَوْمَ فَلَرُبَّ حَرِيصٍ عَلَى أَمْرٍ مِنْ أُمُورِ الدُّنْيَا قَدْ نَالَهُ فَلَمَّا نَالَهُ كَانَ عَلَيْهِ وَبَالًا وَ شَقِىَ بِهِ وَ لَرُبَّ كَارِهٍ لِأَمْرٍ مِنْ أُمُورِ الْآخِرَةِ قَدْ نَالَهُ فَسَعِدَ بِهِ» ؛ ابن‌شعبه حرّانى، تحف العقول، ص 288.

2) . تاريخ خليفة، ص247؛ ابن حماد حنبلى، شذرات الذهب، ج2، ص123.

3) . تاريخ طبرى، ج11، ص646.

4) . احمد بن اسحاق يعقوبى، تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 348 - 363.

5) . «و كان واسع الرواية غزير العلم بالدين» ؛ تهذيب التهذيب، ج 2، ص46.

6) . ترمذى، الجامع الصحيح، ج1، ص133.

7) . مسلم بن حجاج نيشابورى، الصحيح، ج 1، ص15و16.

8) . سلمة بن محرز از امام باقر (ع) نقل مى‌كند كه فرمود: از جمله علومى كه به ما داده شده، علم تفسير و احكام قرآن و علم تغيير زمان و حوادث آن است (مسائل روز و مقتضيات زمان) . هر گاه خدا نسبت به مردمى خيرى خواهد، به آنها بشنواند و اگر به كسى كه حاضر به شنيدن نيست بشنواند، پشت مى‌كند و رو برمى‌گرداند؛ مثل اين‌كه نشنيده است. سپس اندكى سكوت نمود و بعد فرمود: «وَ لَوْ وَجَدْنَا أَوْعِيَةً أَوْ مُسْتَرَاحاً لَقُلْنَا وَ اللهُ الْمُسْتَعان» ؛ اگر رازنگه‌داران مورد اطمينانى را مى‌ديديم، مى‌گفتيم و خداست كه همه از او كمك خواهند» . كافى، ج1، ص 229.

9) . ميزان الاعتدال، ج1، ص379.

10) . طيالسى، المسند، ص 108؛ عبدالرزاق صنعانى، المصنف ج1، ص289 و ج2، ص553 و ج3، ص202؛ مسند احمد بن حنبل، ج1، ص241 و ج4، ص254؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامى، ج17، مقاله «جابر جعفى» از سعيد طاووسى مسرور.

11) . «أحد أوعية العلم على ضعفه و رفضه» ؛ تاريخ الإسلام، ج8، ص59.

12) . ابن‌حجر عسقلانى، الإصابة، ج7، ص341.

13) . محمد عقيلى، الضعفاء الكبير، ج 1، ص191-196.

14) . محمد بن حبان، كتاب المجروحين، به كوشش محمود ابراهيم زايد، مكه مكرمه، دار الباز، ج1، ص209؛ عبدالله بن عدى، الكامل، به كوشش سهيل زكار و يحيى مختار غزاوى، بيروت، 1409ق، ج2، ص113؛ ابن عبدالبر قرطبى، جامع بيان العلم و فضله، ص 437.

15) . «كان يقول برجعة الأموات إلى الدنيا قبل الآخرة» ؛ ابن‌عساكر، تاريخ مدينۀ دمشق، ج46، ص 238؛ ر. ك: تاريخ‌الإسلام، ج8، ص60؛ يحيى بن معين، التاريخ، ج1، ص207؛ عبدالله بن قتيبه، تأويل مختلف الحديث، ص 17؛ ابن حزم اندلسى، المحلى، ج3، ص62؛ تفسير عياشى، ج2، ص 256 و 257؛ حسن بن سليمان حلى، مختصر بصائر الدرجات، ص18، 26، 29، 37و38.

مشخصات کتاب

فرهنگ زیارت: فصلنامه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، تاریخیجلد:14نويسنده:جمعی از نویسندگانناشر:نشر مشعرمحل نشر:تهرانسال نشر:1388

دریافت فایل ارجاع:

BibTex | Endnote

سایر جلدهای کتاب: