45ج: گريه‌اى كه ريشه در اعتقادات دارد. مانند آنچه در حال مناجات حاصل مى‌شود. انسان خود را در محضر خدا مى‌يابد و رفتار و كردار خود را ضبط شده مى‌داند و خود را گناه‌كار. دعاى امام سجاد (ع) در وداع با ماه رمضان و يادآورى رحمت‌هاى خداوندى، از اين گونه است. اين نوع گريه، ناظر به آينده و حال است و لذاست كه امام سجاد (ع) مى‌فرمايد: «محبوب‌ترين قطره نزد خداوند متعال، قطرۀ اشكى است كه مخلصانه، در تاريكى شب و از ترس خدا ريخته شود» .7
د: گريه‌اى كه از فضيلت‌طلبى و كمال‌خواهى ناشى مى‌شود. مانند گريه‌اى كه در فقدان معلم و مربّى اخلاق و پيامبر و امام و. . . رخ مى‌دهد. اين گريه از آن روست كه ما در عمق وجودمان، كمال و رشد را تحسين مى‌كنيم و از بودن آن كمالات، ذوق‌زده مى‌شويم و از فقدان آن، ناراحت. گاهى در مراسم عزادارى، گريه‌هايى از اين نوع وجود دارد؛ مثلاً دربارۀ شجاعت و وفادارى حضرت عباس (ع) به امام حسين (ع) سخن گفته مى‌شود و ما با شنيدن آن، اشك مى‌ريزيم. پس از وفات حضرت رسول (ص) امّ‌ايمن گريه مى‌كرد؛ خليفۀ دوّم از او پرسيد: چرا گريه مى‌كنى؟ مگر نه اين‌كه رسول خدا در پيشگاه خداوند است؟ ! امّ ايمن پاسخ داد: گريۀ من به خاطر آن است كه دست ما از اخبار آسمان و وحى كوتاه شده است.8
ه) گريه بر مظلوم. اين نيز مى‌تواند يك نوع ديگر از گريه باشد؛ مانند گريه رسول خدا (ص) بر امام على (ع) و امام حسين (ع) پيش از شهادت آنان و مانند گريه و عزادارى مسلمانان بر امام حسين (ع) ، در شهادت‌هاى ائمه ديگر كه مظلومانه شهيد شدند.
امّا نوع ديگرى از گريه نيز هست كه به آن «گريه سياسى» مى‌گويند. امام خمينى مى‌فرمايد: «زنده نگه داشتن عاشورا يك مسئله بسيار مهم سياسى - عبادى است.» عزادارى براى شهيدى كه همه چيزش را در راه اسلام داده، يك مسئله سياسى است، امّا در واقع از ديدگاه روان‌شناسى اين نوع گريه، نوعى مستقل نيست؛ بلكه به يكى از انواع مذكور بازمى‌گردد و وجه سياسى مى‌تواند يكى از اهداف گريه باشد.
آثار گريه
با دقت در ماهيت انواع گريه، مى‌توان آثار متعددى را براى آن شمرد:
1. نوعى تخليه هيجانى است و آرامشى را به دنبال دارد كه باعث جلاى قلب مى‌شود و اين نكته بسيار مهم و ارزشمند است.
2. هيجانات و تأثرات روانى، در بعد شناختى اثر گذاشته، كنجكاوى و در نهايت شناخت فرد از موضوع مورد نظر را تقويت مى‌كند.
3. باعث همانندسازى با افراد و موضوعات مورد علاقه مى‌شود؛ مثلاً كسى كه در شجاعت اميرالمؤمنين اشك مى‌ريزد، ناخودآگاه در الگوبردارى از ايشان تلاش مى‌كند.
4. همۀ انواع گريه مى‌تواند جهت‌گيرى‌هاى سياسى، فرهنگى، دينى و. . . داشته باشد و از آنها حسن استفاده يا سوء استفاده شود.
5. علاقه و محبت فرد به موضوع مورد نظر فزونى مى‌يابد.
جايگاه عزادارى در متون دينى
الف: قرآن
حال با توجه به ماهيت گريه و آثار آن، با اندك تأملى در قرآن، به طور غيرمستقيم مى‌توان تأييدهايى براى عزادارى يافت:
1. آياتى كه به فرياد كردن عليه ظلم امر مى‌كنند يا اجازه مى‌دهند؛9