43
عزادارى و گريه از ديدگاه شيعه و اهل سنت
مقدمه
عزادارى به دليل نقش سازنده فردى و اجتماعى، فرهنگى و سياسى آن، جايگاه ويژه‌اى در مكتب اسلام و سيره اهل‌بيت دارد؛ امّا بايد توجه داشت كه اين آيين پربركت، مانند هر عمل سودمندى، بدون آفت نيست. در اين نوشته برآنيم تا با تبيين آفات و راه اصلاح آن، دلايل عدم پذيرش عزادارى در اهل سنت را كه بعضى ريشه درونى (عدم فهم دقيق معارف اهل بيت (عليهما السلام)
) و بعضى ريشه بيرونى (تصميم‌سازى دشمنان) دارد، مورد نقد و بررسى قرار دهيم تا از اين موهبت الهى كه با فرهنگ دينى ما آميخته و عجين شده، بهترين استفاده را ببريم.
از آن‌جا كه عزادارى، در حقيقت اظهار محبّت به خاندان رسول خداست كه خداوند مودّت آنها را واجب كرده و فرموده است: . . . قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى. . . 1 عزادارى يكى از بزرگ‌ترين مصاديق تعظيم شعائر الهى و نشانه تقواى دل‌هاست؛ چنان‌كه مى‌فرمايد: ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ 2
به‌يقين يكى از مهم‌ترين امتياز جامعه شيعى، برخوردارى از چشمۀ پرفيض نورانيت و معنويت عزادارى براى اهل بيت است. از آن‌جا كه تقليد و تأويل‌هاى غلط اهل سنت و تفرقه و شيطنت دشمنان اسلام موجب شده تا اين چشمه جوشان در مسير رسيدن به اهداف والاى خود دچار مشكل شود، لذا برآنيم كه با تحليل مستند عزادارى از قرآن، روايات اهل سنت و تبيين عقلانى و علمى، به زبان مشترك قلبى انسان‌ها رونق بخشيم.
پس از تبيين عزادارى به مفهوم عام آن، با تفسير و ادلۀ نقلى منابع اهل سنت به اثبات آن مى‌پردازيم. از آن‌جا كه يافتن محل دقيق اختلاف، نياز به توضيحات و مقدمات فراوان دارد، به ناچار بايد به مفهوم عزادارى، انواع قالبى عزادارى (احتفال، سينه‌زنى، قمه‌زنى، گريه و غيره) و انواع كيفى آن (ممدوح و مذموم) بپردازيم تا بتوانيم بحث را با دقت و بررسى جزئيات پيش ببريم. ازاين‌رو قدر متيقّن عزادارى را گريه فرض نموده و «بكاء» را مورد نقد و بررسى قرار مى‌دهيم؛ چرا كه پرداختن به همۀ ابعاد عزادارى در مجال اين مقاله نمى‌باشد.
تعريف عزادارى
تعريف لغوى: «عزا» در لغت به معناى نماياندن بزرگى و بزرگ شمردن مى‌باشد:
«يُقال اَعْزرْتُ بما اصابه فلاناً اي عَظْم و يُقال عزّ الرجل: بلغ حدّا العزّه» . 3
تعريف اصطلاحى: عزا يا عزادارى، برپايى مجلسى به پاس تعظيم و احترام فرد يا گروهى است، كه در قالب مداحى سخنرانى، سينه‌نى و غيره انجام مى‌شود.
فلسفه عزادارى و تعيين محل اختلاف
از آن‌جا كه عزادارى در ابعاد و قالب‌هاى گوناگونى صورت مى‌گيرد، درباره هر كدام از انواع آن، اشكالات و تحريفاتى وجود دارد؛ امّا به نظر مى‌رسد نقطه مشترك اختلاف، همه انواع گريه باشد؛ چراكه عالى‌ترين درجه عزادارى كه هر يك از قالب‌هاى ديگر دنبال مى‌كنند، همان گريه است.
گريه چيست؟
گريه، نيازى فطرى است كه انسان هرگاه دچار مشكلات و دردهايى مى‌شود و نمى‌تواند آنها را تحمل كند يا توان گريز و مقابله ندارد، به شكل طبيعى بدان پناه مى‌برد و با گريه، به نياز درونى خود پاسخ مى‌دهد. گريه گاهى به سبب فقدان محبوب و گاهى خسارت مادى يا معنوى است و اختصاص به گروه و مذهب خاصى ندارد و همگان به صرف انسان بودن به آن معتقدند؛ چرا كه منشأ گريه، نفسى و فطرى مى‌باشد.