87
آسيب‌شناسى زيارت عتبات عاليات
در گفت‌وگو با مسئولان بعثۀ مقام معظم رهبرى در كشور عراق
سفر به عتبات عاليات و زيارت قبور ائمۀ اطهار و ديگر اماكن سرزمين عراق، از ديرباز تاكنون، بسيار مورد توجه مسلمانان و به‌ويژه شيعيان بوده است. در اين ميان، زيارت قبر امام حسين (ع) در كربلا، از اهميت بالاترى برخوردار بوده است. در واقع، از زمانى كه جابر بن عبدالله انصارى در اربعين شهادت امام حسين (ع) ، نام خود را به عنوان اولين زائر قبر آن حضرت در تاريخ ثبت كرد، تا به امروز، همواره مشتاقان و شيفتگان اهل‌بيت پيامبر (ص) ، در هر شرايط و با هر زحمت و مشقتى، خود را به آن بارگاه نورانى مى‌رسانند و در برابر آن ساحت مقدس عرض ارادت مى‌كند. اين شور و اشتياق، در زيارت بارگاه‌هاى ديگر ائمه مدفون در سرزمين عراق نيز ديده مى‌شود.
آنچه در اين امر همواره مورد توجه بوده، آسيب‌هايى است كه زائران در اين سفر مقدس، دچار آن‌ها مى‌شده‌اند؛ چه آسيب‌هاى ظاهرى و جسمانى و چه آسيب‌هاى معنوى.
آنچه از شواهد تاريخى و گفته‌هاى گذشتگان برمى‌آيد، سفر به عتبات عاليات و زيارت آن حرم‌هاى نورانى، همواره با خطرات و مشقات بسيارى براى زائران همراه بوده است؛ به‌ويژه زيارت حرم امام حسين (ع) . چه بسيار مشتاقانى كه در اين راه، حتى برخى از اعضاى بدن خود يا جان خود را هم از دست مى‌دادند.
اين‌گونه آسيب‌ها و زحمات، نه تنها از ارزش و ثواب زيارت انسان زائر نمى‌كاهد، بلكه بر آن مى‌افزايد و ارزش آن را دوچندان مى‌كند؛ اما آنچه در اين دوران و در شرايط فعلى فرهنگى و سياسى كشور عراق، از اهميت بيشترى برخوردار است و ممكن است لطمات بزرگى را به اصل زيارت وارد كند، آسيب‌هاى معنوى اين سفر گران‌قدر است.
در يك دهۀ گذشته، به دليل سيل زائران مشتاق از كشورمان به سمت عتبات عاليات، پس از يك دورۀ طولانى محروميت و نيز به اين دليل كه ابتداى اين امر، در زمان رژيم مستبد بر كشور عراق صورت گرفت، امكان نظارت كمترى بر كيفيت سفر زائران براى مسئولان فرهنگى كشور فراهم بود و بيشتر به مسائل كمّى سفر، توجه مى‌شد. همين امر، زمينه‌ساز بروز برخى ناهنجارى‌ها در زيارت اماكن مقدس در عراق گرديد. در سال‌هاى اخير نيز با وجود از بين رفتن رژيم بعث و آزادى بيشتر زائران در انجام اعمال زيارتى و عبادى، باز هم به دليل فشردگى زمان سفر و زياد بودن تعداد مكان‌هاى زيارتى، برخى مشكلات و ناهنجارى‌ها، همچنان رخ مى‌نمايد و چهرۀ زيباى زيارت را مخدوش مى‌كند.
لزوم توجه به موضوع «آسيب‌شناسى سفر زيارتى به عتبات عاليات» ، ما را به ديدار و گفت‌وگو با دو تن از افراد فعال در اين زمينه، يعنى جناب «حجت‌الاسلام والمسلمين حسينى شريف» ، مسئول محترم دفتر بعثۀ مقام معظم رهبرى در عراق (ساكن در كربلا) و «حجت‌الاسلام والمسلمين مقدس نيان» ، مسئول محترم بعثۀ مقام معظم رهبرى در شهر نجف كشاند. ديدار ما با اين دو بزرگوار كه از نزديك با اين مشكلات آشنايى دارند و براى رفع آن‌ها زحمات بسيارى كشيده‌اند، در محل اقامتشان در شهرهاى كربلا و نجف صورت گرفت و ايشان به گرمى پذيراى ما شدند. آنچه در ادامه مى‌آيد، قسمت‌هايى از سخنان اين عزيزان دربارۀ آسيب‌شناسى زيارت عتبات عاليات و خرافات و بدعت‌ها در زيارت است. اين گفتگو توسط دو عضو تحريريه فصلنامه و دوست همسفر حجت الاسلام هاشمى انجام شد كه آقاى محمد شكراللهى نيز تنظيم و تدوين آن راعهده دار گرديد.
خرافات، مهم‌ترين مشكل بر سر راه زيارت
حجت‌الاسلام حسينى شريف در ابتداى كلام خود، وجود خرافات را خطرى بزرگ براى اعتقادات زائران ايرانى كه به عتبات سفر مى‌كنند، دانست و در اين باره گفت:
«بعضى مواقع در اين سفر با اعتقادات مردم بازى مى‌شود. زائر عتبات با زائران عمره تفاوت دارند. مثلاً زائرى از فلان روستاى دورافتادۀ كشور مى‌آيد؛ بعد روحانى يا مداح، زائران را مى‌آورد به مقام على‌اصغر يا مقام على‌اكبر. او با اعتقاد مى‌آيد اين‌جا را زيارت مى‌كند؛ يعنى وقتى مى‌آيد و چشمش به آن گهواره مى‌افتد، متأثر مى‌شود بعد اين آقا برمى‌گردد ايران و يك نفر مورخ مى‌رود