87اين كار، بر مى‌گردد به روز افزون بودن زائران عتبات مقدسۀ عراق و نياز بيش از پيش به مكان‌هاى استراحت و منزلگاه‌هايى اين چنين در مسير كربلا و نجف.

خان حماد از نگاه جهان گردان

1. جان پترز كه در سال 1208ق. -1890م. از نجف ديدن كرده، يك استاد آمريكايى و رييس هيأت دانشگاه پنسيلوانيا براى بررسى آثار باستانى است. وى هنگام رفتن به كربلا، در خان نص منزل مى‌كند؛ «كاروان پترز هنگام ظهر وارد خان حماد شد كه عبارت بود از پنج منزلگاه كوچك در يك منزلگاه بزرگ. وقتى پترز وارد اين خان شد تا استراحت كند، با مردى از اهالى نجف ملاقات كرد كه چندتن از زائران ايرانى را با خود همراه مى‌برد.» ¹

2. ليدى دراور كه در خاطرات خود مى‌نويسد: «ماشين ما كنار خان حماد توقف كرد كه در ميانۀ راه كربلا - نجف بود. آنجا محلّى است داراى ديوارهاى بلند و خانه‌ها و چند دكان و تعدادى اسطبل و بخش‌هايى مخصوص زائران؛ زائرانى كه ترس از صحرانشينان همواره با آنان بود، و اين پناهگاه‌ها و منازل بين راه، براى آنان بهترين جايى بود كه از شرّ صحرانشينان در امان مى‌داشت و از خطرات آن مناطق دور افتاده حفظ مى‌كرد.» ²

3. فرستادۀ يكى از پايگاه‌هاى اينترنتى از دانمارك كه خود عراقى است، مى‌گويد: «خان حماد مجموعه‌اى از چند ايوان است كه زائران در آن‌ها اقامت مى‌كنند؛ به خصوص آن‌ها كه از ايران براى زيارت عتبات مقدسه مى‌آيند. اين خان براى حفاظت از مسافران و اموال آنان، به‌شكل پيچيده‌اى ساخته‌شده تا دزدان و راهزنان به سادگى نتوانند به اهداف شوم خود برسند. ورود به خان حماد، از طريق دروازۀ اصلى است و آن به شكل ساختمان‌هاى دوره عثمانى ساخته شده، با استفاده از آجرهاى فرشى، اين خان قسمت‌هاى ضميمه‌اى هم دارد براى اسبان و نيز نگهدارى كالاهاى مسافران.» ³