30جرهمى‌ها و قطورى‌ها نخستين كسانى هستند كه به زبان عربى سخن مى‌گفتند.
در مورد نخستين كسى كه به زبان عربى نوشت، نيز مطالبى ذكر شده است؛ سهيلى مى‌گويد: در مورد نخستين كسى كه به عربى سخن گفت و نخستين كسى كه نوشتار عربى را وارد سرزمين حجاز كرد، اختلاف‌نظر بسيار است: از جمله حرب بن اميه را گفته‌اند كه شعبى بر اين قول است، همچنين از سفيان بن اميه و عبد بن قصىّ ياد كرده‌اند. اينان زبان عربى را در حيره آموختند و مردم حيره از مردم «الأنبار» ياد گرفتند.
سهيلى مطلبى را ذكر كرده كه از آن چنين بر مى‌آيد كه اسماعيل نخستين كسى است كه خط به عربى نوشت؛ وى مى‌گويد: در روايتى آمده است: نخستين كسى كه به عربى نوشت، حضرت اسماعيل بود. ابوعمر مى‌گويد: اين روايت از روايتى كه مى‌گويد اسماعيل اولين كسى بوده كه به عربى سخن گفته، صحيح‌تر است، اين ابوعمر همان ابن عبدالبر است.
در وجه تسميۀ اسماعيل به اين نام نيز اختلاف‌نظر است؛ مسعودى مى‌گويد: گويند به اين دليل اسماعيل ناميده شد كه خداوند متعال دعاى هاجر را، زمانى كه از نزد بانوى خود ساره، مادر اسحاق فرار كرد، شنيد و بر او رحمت آورد و نيز گفته‌اند كه خداوند متعال دعاى ابراهيم را شنيد و اجابت كرد. 1در سنّ اسماعيل به هنگام وفات و همچنين در محل قبر وى نيز اختلاف است.
ابن‌اسحاق مى‌گويد: اسماعيل به‌هنگام وفات، يك‌صد و سى سال عمر داشت و در حِجْر، در كنار [ قبر] مادرش هاجر به خاك سپرده شد. مسعودى مى‌گويد: زمانى كه اسماعيل وفات يافت يك‌صد و سى‌وهفت سن داشت و در مسجدالحرام ، در مقابل حجرالأسود به خاك سپرده شد. 2ابن‌اثير در «الكامل» 3 و شيخ عمادالدين اسماعيل بن كثير در تاريخ خود 4 دربارۀ عمر حضرت اسماعيل مطلبى چون گفتۀ مسعودى آورده‌اند.