139

سرداب قديم

زمين نجف به گونه‌اى است كه پس از چند متر كَندن، به صفحات بزرگ سنگى مى‌رسيد و اين وضعيت، براى ساخت سرداب و زيرزمين در خانه‌ها بسيار مناسب است. سرداب‌ها پناه‌گاهى براى در امان ماندن از گرماى تابستان بود؛ امّا در شهرهايى مانند كربلا به دليل بالا بودن سطح آب‌هاى زيرزمينى، امكان ساخت سرداب وجود ندارد؛ برخلاف نجف كه غالب خانه‌ها از سرداب بهره مى‌برند. ظاهراً آمار خانه‌هاى سرداب‌دار، بيش از نود درصد است؛ امّا در حال حاضر پنجاه درصد اين سرداب‌ها قابل استفاده نيستند. ¹

سرداب‌ها انواع گوناگون داشته و هر يك نام و كاربرى مشخّصى دارند و عمق آنها از حداقل شش متر تا حداكثر سى متر مى‌رسد. مساحت متوسّط هر سرداب 25 متر مربع مى‌باشد ² و به طور تخمينى، سرداب‌هاى نجف مساحتى بالغ بر 50 هزار متر مربع را در بر مى‌گيرد كه نزديك به 5 درصد مساحت كل شهر مى‌باشد.

برخى سرداب‌ها در چند طبقه ساخته مى‌شوند كه علاوه بر جان‌پناه بودن از گرما، مخزن مواد غذايى، هيزم و وسايل اضافى نيز هست. گاهى فضاى داخلى سرداب تا زير كوچه امتداد دارد كه امروزه براى حفر كانال آب توسط شهردارى مشكلاتى پديد آورده است و بدين ترتيب مساحت يك سرداب ممكن است از مساحت كل خانه بيشتر باشد.

قنوات و چاه‌ها

حفر قنات در نجف براى اتصال به فرات بوده و ميانگين عمق آنها شصت متر و قطر آن يك متر و نيم است. آب از