140

چگونگى احداث كرخ

سرزمين كنونى عراق با وسعت 438317 كيلومتر مربع كه در غرب قاره آسيا قرار گرفته، محل تلاقى چندين فرهنگ و تمدن است. غرب و جنوب غربى آن از نظر جغرافيايى، بخشى از صحراى شبه‌جزيره عربستان را تشكيل مى‌دهد. شمال شرقى آن از ارتفاعات و استپ‌هايى تشكيل شده كه ريزش‌هاى جوّى مناسبى دارد و باعث حاصلخيزى اراضى بين كوهى آن گرديده است. جنوب شرقى عراق از باتلاق پوشيده شده و فعاليت‌هاى اقتصادى در آن كمتر امكان‌پذير مى‌باشد. بين استپ‌ها و نواحى صحرايى، دشت مركزى قرار گرفته كه چون بين دو رودخانه دجله و فرات واقع است، ويژگى جلگه‌اى دارد و به «بين النهرين» معروف است كه از چهارهزار سال پيش از ميلاد، مهد تمدن سومرى‌ها بود. 3500 سال پيش از ميلاد، سامى‌ها به اين قلمرو مهاجرت كردند و تمدن‌هاى باشكوهى چون آكد، بابل، آشور و كلده را در آن مرز و بوم بنا نهادند. تا پيش از فتوحات مسلمانان، عراق بخشى از امپراتورى ايران بود و گاه ميان قدرت‌هاى بزرگ آن زمان يعنى روم و ايران دست به دست مى‌شد. ¹

ولايت عراق كه مدائن كسرى مركز آن بود، همراه با شهرهاى اسبانبر، تيسفون، روميه، بردسير و ساباط، پايتخت سراسر ايرانشهر شمرده مى‌شد. اين ناحيه از جنوب تا نقاط مُردابى بطايح و از شمال تا دياربكر كشيده مى‌شد و والى نظامى مستقلى داشت كه «خوربران» (اسپهبد مغرب) خوانده مى‌شد. ²